آيه ۹۸ انعام و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | انعام |
| شماره آیه | ۹۸ |
| جزء | ۷ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | درخواست قرارگاه و محل امانت برای ایمان به غدیر |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۹۸ سوره انعام آیهای در متن یک دعای غدیر که در آن از خداوند خواسته میشود که ایمان به غدیر را مستقر در قلبها قرار دهد.
آیه ۹۸ سوره انعام در بخشی از دعای بعد از نماز روز غدیر آمده است. در این دعا با اتکا به این آیه بهصراحت اعلام شده که عصاره میثاق الست دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان اوست. این همان تولی و تبری است که به دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا بازمیگردد.
درخواستی که در این دعا از خداوند میشود بهصراحت نشان میدهد که پذیرندگان ولایت در معرض خطر هستند. این احساس خطر را مستند به قرآن مینماید و به این صورت آیه ۹۸ سوره انعام هم تفسیر میشود. خداوند در این آیه ایمان را به دو صورت «قرارگاه و محل امانت» مطرح کرده است. طبق این دعا منظور ولایت اهل بیت علیهم السلام و برائت از دشمنان آنان است که ممکن است پذیرنده آن روزی از اعتقادش دست بردارد.
آیهای در متن یک دعای غدیری
بهگفته برخی محققان آیه ۹۸ سوره انعام آیهای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. یکی از جلوههای قرآنی غدیر دعاها و زیاراتی است که در آنها به تبیین و تفسیر آیات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسیاری از دعاها و زیارات -بهخصوص آنچه مربوط به شب و روز غدیر است- ناگفتههایی از مسئله غدیر بهچشم میخورد که در هیچ روایت دیگری یافت نمیشود. در مواردی شأن نزول آیات و در مواردی استشهاد به آیههای قرآن و در مواردی مصداق قرار دادن غدیر برای آیه مزبور مطرح شده است.[۱]
از جمله این موارد آیه ۹۸ سوره انعام است: 
وَ هُوَ الَّذِی أَنْشَأَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ، قَدْ فَصَّلْنَا الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَفْقَهُونَ؛ و او همان کسی است که شما را از یک تن پدیدآورد. پس [برای شما] قرارگاه و محل امانتی [مقرر کرد]. بیتردید، ما آیات [خود] را برای مردمی که میفهمند بهروشنی بیان کردهایم
.
آیه در متن دعا
آیه ۹۸ سوره انعام در بخشی از دعای بعد از نماز روز غدیر چنین گزارش شده است: اللّهُمَّ انّى اسْأَلُكَ بِالْحَقِّ الَّذى جَعَلْتَهُ عِنَدَهُمْ وَ بِالَّذى فَضَّلْتَهُمْ عَلَى الْعالَمينَ جَميعاً، انْ تُبارِكَ لَنا فى يَوْمِنا هذا الَّذى اكْرَمْتَنا فيهِ بِالْوَفاءِ لِعَهْدِكَ الَّذى عَهِدْتَ الَيْنا وَ الْميثاقِ الَّذى واثَقْتَنا بِهِ مِنْ مُوالاةِ اوْلِيائِكَ وَ الْبرائَةِ مِنْ اعْدائِكَ، وَ تَمُنَّ عَلَيْنا بِنِعْمَتِكَ وَ تَجْعَلَهُ عِنْدَنا مُسْتَقَرّاً ثابِتاً وَ لا تَسْلُبَناهُ ابَداً؛ وَ لا تَجْعَلَهُ عِنْدَنا مُسْتَوْدَعاً فَانَّكَ قُلْتَ: «فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ»، فَاجْعَلْهُ مُسْتَقَرّاً ثابِتاً؛ خدايا، از تو میخواهم بهخاطر حقى كه نزد آنان قرار دادهاى و به فضيلتى كه آنان را بر همه جهانيان دادهاى، كه چنين روزى را بر ما مبارک گردانى. اين روزى كه در آن بر ما اكرام نمودى با وفا به عهدت كه با ما پيمان بسته بودى و ميثاقى كه از ما درباره ولايت اوليائت و بيزارى از دشمنانت گرفته بودى. از تو مىخواهيم كه با نعمتت بر ما منت گذارى و آن را نزد ما مستقر و ثابت قرار دهى و هرگز آن را از ما نگيرى، و آن را بهصورت امانتى موقت نزد ما قرار ندهى، چرا كه خود فرمودهاى: «ايمان مستقر و وديعهاى است». پس خدايا آن را مستقر و پابرجا قرار ده.[۲]
نتیجه اعتقادی آیه در دعا
بهگزارش برخی منابع، در این قسمت از دعای غدیر، دو آیه آمده است: آیه ۹۸ سوره انعام و آیه ۷ سوره مائده. آیه اول عیناً و با استناد صریح به قرآن آورده شده است که میفرماید: فَانَّكَ قُلْتَ؛ پس تو گفتهای [در قرآن] و بعد عبارت فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ را عیناً از قرآن آورده است.
در این قسمت از دعای غدیر -ضمن تفسیر دو آیه قرآن- دو جهت مهم درباره آغاز و انجام اعتقاد به ولایت تبیین شده است: اینکه پذیرفتن ولایت درباره همه مردم از روز اول خلقت آغاز میشود و تا آخرین روز زندگی هر کس ادامه مییابد؛ اینکه روز غدیر بهعنوان پُلی بین این دو مرحله عمل میکند و آنها را به یکدیگر وصل مینماید.[۳]
پیمان غدیر
میثاقی که انسان در روز الَست با خدا بسته است و در روز غدیر با آن تجدید عهد کرده است چیست؟ این دعا بهصراحت اعلام میکند که عصاره آن میثاق دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان اوست. این همان تولی و تبری است که به دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا بازمیگردد.[۴]
آرزوی ثبات قدم بر صراط غدیر
درخواستی که در این دعا از خداوند میشود بهصراحت نشان میدهد که پذیرندگان ولایت در معرض خطر هستند. این احساس خطر را مستند به قرآن مینماید و به این صورت آیه قرآن هم تفسیر میشود. خداوند در این آیه ایمان را به دو صورت «قرارگاه و محل امانت» مطرح کرده است. طبق این دعا منظور ولایت اهل بیت علیهم السلام و برائت از دشمنان آنان است که ممکن است پذیرنده آن روزی از اعتقادش دست بردارد.
در این باره امیرالمؤمنین علیه السلام میفرماید: ایمان دو گونه است: یکی مستقر و ثابت در قلبها و دیگری امانت نهاده شده بین قلب و سینه. مستقر آن است که از بین نمیرود، ولی امانت نهاده شده حتماً بازمیگردد، اگرچه یک لحظه قبل از خروج روح باشد.[۵] همچنین امام صادق علیه السلام درباره سلب ایمان از برخی انسانها چنین میفرماید: ایمان مستقر آن است که در قلب کسی پابرجا گشته و هرگز از او جدا نمیشود، و ایمان به امانت نهاده شده آن است که تا زمانی ایمان را به امانت در خود نگاه میدارد، ولی بعداً از او سلب میشود.[۶]
پانویس
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ سید علی بن موسی بن طاووس، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- المحتضر؛ حسن بن سلیمان حلی، تحقیق: علی اشرف، قم: المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۴ق.