آيه ۹۸ انعام و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | انعام |
| شماره آیه | ۹۸ |
| جزء | ۷ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | درخواست قرارگاه و محل امانت برای ایمان به غدیر |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۹۸ سوره انعام آیهای در متن یک دعای غدیر که در آن از خداوند خواسته میشود که ایمان به غدیر را مستقر در قلبها قرار دهد.
آیه ۹۸ سوره انعام در بخشی از دعاى بعد از نماز روز غدير آمده است. در اين دعا با اتکا به این آیه بهصراحت اعلام شده كه عصاره ميثاق الست دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان اوست. اين همان تولى و تبرى است كه به دوستى با دوستان خدا و دشمنى با دشمنان خدا باز مىگردد.
درخواستی که در اين دعا از خداوند میشود بهصراحت نشان میدهد که پذيرندگان ولايت در معرض خطر هستند. اين احساس خطر را مستند به قرآن مىنمايد و به اين صورت آيه ۹۸ سوره انعام هم تفسير مىشود. خداوند در این آیه ايمان را به دو صورت «قرارگاه و محل امانت» مطرح کرده است. طبق اين دعا منظور ولايت اهل بيت عليهم السلام و برائت از دشمنان آنان است كه ممكن است پذيرنده آن روزى از اعتقادش دست بردارد.
آیهای در متن یک دعای غدیری
بهگفته برخی محققان آیه ۹۸ سوره انعام آیهای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. يكى از جلوههاى قرآنى غدير دعاها و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -بهخصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است- ناگفتههايى از مسئله غدير بهچشم مىخورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمىشود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيههاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است.[۱]
از جمله اين موارد آیه ۹۸ سوره انعام است: 
وَ هُوَ الَّذِى أَنْشَأَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ، قَدْ فَصَّلْنَا الْآياتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ؛ و او همان كسى است كه شما را از يک تن پديد آورد. پس [براى شما] قرارگاه و محل امانتى [مقرر كرد]. بىترديد، ما آيات [خود] را براى مردمى كه مىفهمند بهروشنى بيان كردهايم 
.
آیه در متن دعا
آیه ۹۸ سوره انعام در بخشی از دعاى بعد از نماز روز غدير چنين گزارش شده است: «اللّهُمَّ انّى اسْأَلُكَ بِالْحَقِّ الَّذى جَعَلْتَهُ عِنَدَهُمْ وَ بِالَّذى فَضَّلْتَهُمْ عَلَى الْعالَمينَ جَميعاً، انْ تُبارِكَ لَنا فى يَوْمِنا هذا الَّذى اكْرَمْتَنا فيهِ بِالْوَفاءِ لِعَهْدِكَ الَّذى عَهِدْتَ الَيْنا وَ الْميثاقِ الَّذى واثَقْتَنا بِهِ مِنْ مُوالاةِ اوْلِيائِكَ وَ الْبرائَةِ مِنْ اعْدائِكَ، وَ تَمُنَّ عَلَيْنا بِنِعْمَتِكَ وَ تَجْعَلَهُ عِنْدَنا مُسْتَقَرّاً ثابِتاً وَ لا تَسْلُبَناهُ ابَداً؛ وَ لا تَجْعَلَهُ عِنْدَنا مُسْتَوْدَعاً فَانَّكَ قُلْتَ: «فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ» ، فَاجْعَلْهُ مُسْتَقَرّاً ثابِتاً؛ خدايا، از تو میخواهم بهخاطر حقى كه نزد آنان قرار دادهاى و به فضيلتى كه آنان را بر همه جهانيان دادهاى، كه چنين روزى را بر ما مبارک گردانى. اين روزى كه در آن بر ما اكرام نمودى با وفا به عهدت كه با ما پيمان بسته بودى و ميثاقى كه از ما درباره ولايت اوليائت و بيزارى از دشمنانت گرفته بودى. از تو مىخواهيم كه با نعمتت بر ما منت گذارى و آن را نزد ما مستقر و ثابت قرار دهى و هرگز آن را از ما نگيرى، و آن را بهصورت امانتى موقت نزد ما قرار ندهى، چرا كه خود فرمودهاى: «ايمان مستقر و وديعهاى است». پس خدايا آن را مستقر و پابرجا قرار ده».[۲]
نتيجه اعتقادى آیه در دعا
بهگزارش برخی منابع، در اين قسمت از دعاى غدير، دو آیه آمده است: آیه ۹۸ سوره انعام و آیه ۷ سوره مائده. آيه اول عيناً و با استناد صريح به قرآن آورده شده است كه مىفرمايد: «فَانَّكَ قُلْتَ؛ پس تو گفتهای [در قرآن]» و بعد عبارت فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ را عيناً از قرآن آورده است.
در اين قسمت از دعاى غدير -ضمن تفسير دو آيه قرآن- دو جهت مهم درباره آغاز و انجام اعتقاد به ولايت تبیین شده است: اینکه پذيرفتن ولايت درباره همه مردم از روز اول خلقت آغاز مىشود و تا آخرين روز زندگى هر كس ادامه مىيابد؛ اینکه روز غدير بهعنوان پُلى بين اين دو مرحله عمل مىكند و آنها را به يكديگر وصل مىنمايد.[۳]
پيمان غدير
ميثاقى كه انسان در روز الَست با خدا بسته است و در روز غدير با آن تجديد عهد كرده است چيست؟ اين دعا بهصراحت اعلام مىكند كه عصاره آن ميثاق دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان اوست. اين همان تولى و تبرى است كه به دوستى با دوستان خدا و دشمنى با دشمنان خدا باز مىگردد.[۴]
آرزوی ثبات قدم بر صراط غدير
درخواستی که در اين دعا از خداوند میشود بهصراحت نشان میدهد که پذيرندگان ولايت در معرض خطر هستند. اين احساس خطر را مستند به قرآن مىنمايد و به اين صورت آيه قرآن هم تفسير مىشود. خداوند در این آیه ايمان را به دو صورت «قرارگاه و محل امانت» مطرح کرده است. طبق اين دعا منظور ولايت اهل بيت عليهم السلام و برائت از دشمنان آنان است كه ممكن است پذيرنده آن روزى از اعتقادش دست بردارد.
در اين باره اميرالمؤمنين عليه السلام مىفرمايد: ايمان دو گونه است: يكى مستقر و ثابت در قلبها و ديگرى امانت نهاده شده بين قلب و سينه. مستقر آن است كه از بين نمىرود، ولى امانت نهاده شده حتماً باز میگردد، اگرچه يک لحظه قبل از خروج روح باشد.[۵] همچنين امام صادق علیه السلام درباره سلب ايمان از برخی انسانها چنين مىفرمايد: ايمان مستقر آن است كه در قلب كسى پابرجا گشته و هرگز از او جدا نمىشود، و ایمان به امانت نهاده شده آن است كه تا زمانى ايمان را به امانت در خود نگاه مىدارد، ولى بعداً از او سلب مىشود.[۶]
پانویس
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ سید علی بن موسی بن طاووس، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانى اصفهانى، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى، قم: مؤسسة الإمام المهدى علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- المحتضر؛ حسن بن سلیمان حلی، تحقیق: علی اشرف، قم: المکتبة الحيدرية، ۱۴۲۴ق.