آیه ۱۲ ملک و غدیر
آیه ۱۲ سوره ملک آیهای استفاده شده در خطبه غدیر که پذیرندگان ولایت معصومین علیهم السلام مؤمن به غیب برمیشمرد و پاداشی بزرگ را در انتظار آنان میداند.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | ملک |
| شماره آیه | ۱۲ |
| جزء | ۲۹ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | پذیرندگان ولایت معصومین علیهم السلام مؤمن به غیب هستند و پاداشی بزرگ در انتظار آنان است. |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۱۲ سوره ملک در خطبه غدیر توسط برخی محققان چنین توصیف شده است: در اواسط خطابه پیامبر صلی الله علیه و آله به توصیف دوستداران ائمه علیهم السلام میپردازد: آن حضرت از قوت ایمان آنان مسئله ایمان به غیب را مطرح میکند که خداوند در قرآن ارزش والایی برای آن قائل شده است.
دو نکته بسیار حساس که از ارتباط آیه ۱۲ سوره ملک با پذیرندگان ولایت معصومین علیهم السلام در خطبه غدیر بهدست داده شده مسئله ایمان به غیب و مسئله اجر کبیر است که دومی بهعنوان پاداش چنین ایمان محکمی تعیین شده است: توصیف پذیرندگان ولایت علوی به مؤمنین به غیب از اصلیترین شاخصههای امامیه در مقایسه با مخالفان اهل بیت علیهم السلام است؛ پاداش بزرگ که اعم از بهشت است و مغفرت الهی را نیز به همراه دارد.
آیهای مربوط به دوستان غدیر
آیه ۱۲ سوره ملک در خطبه غدیر از جمله آیات قرآن است که بهصورت اقتباس و تضمین، در شأن پذیرندگان ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام آمده است.
مقامات و شئونی که درباره دوستان امیرالمؤمنین علیه السلام در این قسمتها مطرح شده از پایههای اعتقادی آن، یعنی داشتن قلبی مطمئن و بیتردید آغاز شده، و به توصیف ایمان حقیقی آنان، یعنی «ایمان به غیب» رسیده است. آنگاه رستگاری آنان مورد تأیید خدا و رسول قرار گرفته و مغفرت و اجر بزرگ برایشان ضمانت شده است. آن پاداش بزرگ بهشت و دوری از آتش و استقبال از دوستداران علی علیه السلام با سلام بهشتی.[۱]
این آیات تضمینشده در کلام پیامبر صلی الله علیه وآله ۶ آیه است که از جمله این آیات، آیه ۱۲ سوره ملک است: 
إِنَّ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ؛ کسانی که از پروردگارشان میترسند (بدون آنکه او را ببینند) بهخاطر ایمانی که به غیب دارند. برای آنان مغفرت و اجر بزرگ است
.
آیه در متن خطبه غدیر
آیه ۱۲ سوره ملک در متن خطبه غدیر چنین گزارش شده است: الا انَّ اوْلِیائَهُمُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ. مَعاشِرَ النّاسِ، شَتّانَ ما بَیْنَ السَّعیرِ وَ الاجْرِ الْکَبیرِ؛ بدانید که اولیاء و دوستان امامان معصوم کسانی هستند که از پروردگارشان میترسند (بدون آنکه او را ببینند) بهخاطر ایمانی که به غیب دارند. برای آنان مغفرت و اجر بزرگ است. ای مردم، چقدر فاصله است بین شعلههای آتش و اجر بزرگ .[۲]
موقعیت تاریخی استفاده از آیه
موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۱۲ سوره ملک در خطبه غدیر توسط برخی محققان چنین توصیف شده است: در اواسط خطابه پیامبر صلی الله علیه و آله به توصیف دوستداران ائمه علیهم السلام میپردازد: آن حضرت از قوت ایمان آنان مسئله ایمان به غیب را مطرح میکند که خداوند در قرآن ارزش والایی برای آن قائل شده است. او این مسئله را با تضمین آیه سوره ملک در کلام خود، بهصورت کامل و فقط با برداشتن انَّ از اول آن مطرح نموده است.[۳]
موقعیت قرآنی آیه
موقعیت آیه ۱۲ سوره ملک در قرآن چنین نشان داده شده است: در سوره ملک، بعد از آنکه خداوند عذاب کافران در جهنم را توصیف میکند، در آیه ۱۲ مؤمنان را در برابر آنان قرار میدهد و با بیان عمق ایمانشان مغفرت و اجر کبیر را به آنان وعده میدهد.[۴]
تحلیل اعتقادی آیه
دو نکته بسیار حساس که از ارتباط آیه ۱۲ سوره ملک با پذیرندگان ولایت معصومین علیهم السلام در خطبه غدیر بهدست داده شده مسئله ایمان به غیب و مسئله اجر کبیر است که دومی بهعنوان پاداش چنین ایمان محکمی تعیین شده است.
ایمان به غیب
ایمان به غیب یعنی قلب، روح و عقل کسی آن اندازه ظرفیت و قدرت را پیدا کند که بتواند آنچه وجود دارد و او آن را ندیده یا با چشم دیدنی نیست را باور کند در حدی که آثار آن را در زندگی خویش در دو بُعد اندیشه و عمل پی بگیرد. همانگونه که اعتقاد به خداوند ایمان به غیب است و دیدنی نیست و ایمان به روز قیامت ایمان به غیب است چون فعلاً در معرض دید نیست. آنچه به خدا بازمیگردد و ثمرهاش در روز قیامت معلوم خواهد شد نیز ملحق به آنهاست و ایمان به غیب است.
نبوت پیامبر صلَّی اللّٰه علیه و آله و حتی معجزات آن حضرت همه وابسته به غیب این عالم است؛ همانگونه که ولایت و امامت امامان و تمام دستوراتشان از غیب نشأت گرفته و ثمرهٔ این ایمان در روزی که خدا برای پاداش مردم تعیین کرده ظاهر خواهد شد. شیعه پیروِ امامی است که ایمان به غیب را اینگونه به موالیانش میآموزد که وقتی از او پرسیدند: آیا پروردگارت را دیدهای؟ فرمود: «چگونه میپرستم خدایی را که ندیدهام»؛ پرسیدند: چگونه او را دیدهای؟ فرمود: «چشمها با مشاهدهٔ دیدگان او را ندیده، ولی قلبها با حقیقت ایمان او را دیده و درک کردهاند».[۵]
پیروان چنین امامی به ولایت و امامت او در ارتباط با غیب معتقدند و به همین دلیل چه از نظر ظاهری مولایشان خلافت را در دست بگیرد و چه مظلوم واقع شود و دیگران حق او را غصب کنند، اعتقاد آنان دربارهٔ ولایتش تغییرناپذیر است؛ زیرا ظاهر دنیا تغییر میکند، ولی غیب تغییر نکرده و حقیقتی که از پشت پرده آمده ثابت است. نتیجهٔ این حقیقت غیرقابل تغییر، اطمینان از ثمرهٔ آن در روز قیامت است که با حفظ چنین اعتقادی بدان خواهد رسید، چون پشتوانهٔ غیبی آن همیشه زنده است و به آنچه وعده داده وفادار خواهد بود.
در مقابلِ شیعه، پیروان سقیفه هستند که در پی ظاهر دنیا هستند و فقط آنچه را میبینند میتوانند بپذیرند. پس همانگونه که رؤسای آنان در روز غدیر به صراحت گفتند: «آنچه پیامبر صلَّی اللّٰه علیه و آله دربارهٔ علی میگوید ساختهٔ خود اوست و خدا چنین دستوری به او نداده»،[۶] پیروان آنان هم وقتی اوضاع دنیا را دگرگون دیدند و خلافت را خارجشده از دست علی بن ابیطالب علیه السلام یافتند، غلبهٔ دنیایی را پایهٔ فکر و عقیدهٔ خویش قرار دادند و در دل خود پیامی آمده از غیب نیافتند که برآن استوار بمانند. این بود که بهراحتی علی علیه السلام را تنها گذاشتند و از این اقدام خود هرگز نهراسیدند؛ زیرا در دل خود اعتقادی به قیامت نیافتند تا از جزای عادلانهٔ آن روز وحشت کنند؛ بنابراین توصیف پذیرندگان ولایت علوی به مؤمنین به غیب از اصلیترین شاخصههای امامیه در مقایسه با مخالفان اهل بیت علیهم السلام است.[۷]
پاداش بزرگ
در این قسمت بهجای اجر کبیر (پاداش بزرگ) ممکن بود نام بهشت بهصراحت برده شود، ولی گویا ثمره ایمان به غیب منحصر به بهشت نیست: خداوند برای کسانی که چنین ایمانی و یقینی را در روز قیامت به ارمغان بیاورند پاداشی ذخیره نموده که خود از آن بهعنوان کبیر یاد کرده و فقط در آن روز عظمت این لطف الهی معلوم خواهد شد. در کنار اجر بزرگ، مغفرت و بخشش خداوند است که برای ایمانآورندگان به غیب ضمانت شده است.
نکته قابل توجه این است که در آیات قبل از آیه ۱۲، خداوند از «سعیر» و «جهنم» بهعنوان جزای کافران نام میبرد؛ و پیامبر صلی الله علیه و آله نیز همین آیات سعیر را در قسمتهای قبلی خطبه فرموده است. با توجه به آنچه از «اجر کبیر» برای مؤمنان به غیب و «سعیر» برای کافران گفته شد معلوم میشود آنان که ولایت امامان را قبول ندارند در واقع ایمان به غیب ندارند و طبعاً مستحق «سعیر» هستند و این بهمعنای کافربودن آنان است. بر این اساس پیامبر صلی الله علیه و آله در عبارتی فشرده و پر معنی میفرماید: چقدر فاصله است بین سعیر و اجر کبیر که همان فاصله کفر و ایمان است.[۸]
پانویس
- ↑ غدیر در قرآن، ج۲، ص۳۴۵.
- ↑ اسرار غدیر، ص۱۵۳، بخش۷.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۲، ص۳۴۸.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۲، ص۳۴۸.
- ↑ بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۱۱؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۳۹؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۵۴؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۶۰–۱۶۲؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۷۲–۱۷۳.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۲، ص۳۴۹–۳۵۰.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۲، ص۳۵۰–۳۵۱.
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.