آیه ۴۶ مدثر و غدیر
آیه ۴۶ سوره مدثر آیهای در یک دعای غدیری که ضمن آن انکار ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام معادل انکار قیامت دانسته شده است.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | مدثر |
| شماره آیه | ۴۶ |
| جزء | ۲۹ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | انکار ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام معادل انکار قیامت |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۴۶ سوره مدثر در ضمن یکی از دعاهای غدیری آمده است؛ در دعایی که امام صادق علیه السلام فرمودهاند که در دو مؤمن اهل ولایت در غدیر وقتی به یکدیگر میرسند آن را بگویند.
در تحلیل آمدن آیه ۴۶ سوره مدثر در این دعا چنین گفته شده است: آیا انکار ولایت ارتباطی با انکار روز قیامت دارد؟ در این دعا پس از آنکه از خداوند خواسته میشود که دعاکننده را در مسیر ولایت ثابتقدم فرماید، متقابلاً خواسته میشود که از جمله منکران ولایت قرار ندهد. در اینجا، با اشاره به آیه ۴۶ سوره مدثر انکار ولایت تکذیب روز قیامت بهحساب آمده است. این بدان معنی است که اگر کسی این دستور و پیمان الهی را زیر پا گذارد، گویا قبول ندارد که روزی در پیشگاه الهی باید پاسخگوی سؤال درباره آن باشد؛ و گرنه چه پاسخی در برابر سؤال روز قیامت خواهد داشت.
آیه ای در یک دعای غدیر
همچنین آیه ۴۶ سوره مدثر در ضمن یکی از دعاهای غدیری آمده است. برخی محققان در این باره چنین نوشتهاند: یکی از جلوههای قرآنی غدیر دعاها و زیاراتی است که در آنها به تبیین و تفسیر آیات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسیاری از دعاها و زیارات -بهخصوص آنچه مربوط به شب و روز غدیر است- ناگفتههایی از مسئله غدیر بهچشم میخورد که در هیچ روایت دیگری یافت نمیشود. در مواردی شأن نزول آیات و در مواردی استشهاد به آیههای قرآن و در مواردی مصداق قرار دادن غدیر برای آیه مزبور مطرح شده است.[۱]
از جمله این موارد آیه ۴۶ سوره مدثر دانسته شده که در کنار آیه ۷ سوره مائده در متن یک دعای غدیری آمده است:[۲]
وَکُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ؛ و روز قیامت را دروغ میانگاشتیم.
آیه در متن دعا
متن آیه ۷ سوره مائده در دعای غدیری چنین گزارش شده است: امام صادق علیه السلام درهنگام ملاقات دو مؤمن اهل ولایت در غدیر، دستور دادهاند که وقتی به یکدیگر میرسند چنین بگویند: الْحَمْدُ للَّهِ الَّذى اكْرَمَنا بِهذَا الْيَوْمِ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُوفينَ بِعَهْدِهِ الَّذى عَهِدَهُ الَيْنا وَ ميثاقِهِ الَّذى واثَقَنا بِهِ مِنْ وِلايَةِ وُلاةِ امْرِهِ وَ الْقُوّامِ بِقِسْطِهِ وَ لَمْ يَجْعَلْنا مِنَ الْجاحِدينَ وَ الْمُكَذِّبينَ بِيَوْمِ الّدينِ؛ سپاس خدايى را كه ما را به اين روز اكرام فرموده و ما را از مؤمنان و وفاكنندگان به پيمانش - كه با ما عهد بسته و ميثاقى كه با ما پيمان بسته- قرار داده، كه آن پيمان صاحب اختيارى واليان امرش و قائمان به عدلش است و خدا را شكر كه ما را از منكران و تكذيبكنندگان به روز قيامت قرار نداده است.[۳]
نتیجه اعتقادی آمدن آیه در دعا
به گفته برخی محققان، در این قسمت از دعا دو آیه قرآن تضمین شده است: یکی آیه ۴۶ سوره مدثر که جمله كُنَّا نُكَذِّبُ در آن به صورت اسم فاعل و کلمه الْمُكَذِّبينَ در دعا آمده است؛ دیگری آیه ۷ سوره مائده. برخی محققان، از این دعایی که برای ملاقات برادران مؤمن در روز غدیر نقل شده دو نکته مهم به دست دادهاند:
نکته اول: والیان امر خدا
پیمانی که خدا با ما به نام ولایت بسته باید تفسیر شود: در این دعا با نسبتدادن وُلاة امر و نیز قائمين به عدل به خدا نشان میدهد که که اگر ولایت پذیرفته شده، بهخاطر آن است که والیان امر از طرف خداوند تعیین شدهاند، آنکه بتواند عدالت واقعی را بر قرار کند کسی است که از طرف خدا برای این کار منصوب شود. درباره این آیه، دو حدیث وارد شده که عمق مطلب را روشنتر مینماید:
- اطاعت اگرچه خوشمان نیاید: حذیفة بن یمان میگوید: وقتی آیه ۳۳ سوره احزاب نازل شد، پرسیدند: یا رسول اللَّه، این ولایتی که شما از خود ما بر ما صاحب اختیارترید، کدام است؟ فرمود: گوش به فرمان بودن و اطاعت در آنچه خوشتان بیاید یا خوشتان نیاید. گفتیم: گوش به فرمانیم و اطاعت میکنیم. اینجا بود که آیه ۷ سوره مائده نازل شد.[۴]
- اطاعت یاد نعمت است: درباره آیه ۷ مائده فرمود: هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله بر مردم پیمان ولایت را گرفت گفتند: شنیدیم و اطاعت میکنیم، ولی بعد پیمان خود را شکستند.[۵]
نتیجه این است که شیعه با خداوند متعال پیمان بسته که فقط منصوبشدگان از طرف او را به صاحب اختیاری خود بپذیرد، و در این باره از آنچه در توان دارد دریغ نکند.[۶]
نکته دوم: انکار به معنای تکذیب
آیا انکار ولایت ارتباطی با انکار روز قیامت دارد؟ در این دعا پس از آنکه از خداوند خواسته میشود که دعاکننده را در مسیر ولایت ثابتقدم فرماید، متقابلاً خواسته میشود که از جمله منکران ولایت قرار ندهد. در اینجا، با اشاره به آیه ۴۶ سوره مدثر انکار ولایت تکذیب روز قیامت بهحساب آمده است.
این بدان معنی است که اگر کسی این دستور و پیمان الهی را زیر پا گذارد، گویا قبول ندارد که روزی در پیشگاه الهی باید پاسخگوی سؤال درباره آن باشد؛ و گرنه چه پاسخی در برابر سؤال روز قیامت خواهد داشت.[۷]
پانویس
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ سید علی بن موسی بن طاووس، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- تفسیر القمی؛ علی بن ابراهیم قمی، تحقیق: طیّب موسوی جزائری، قم: دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.