حسين بن اسماعيل ضبّى (ابوعبداللَّه، مَحاملى)
حسین بن اسماعیل بن محمد الضبی بغدادی، معروف به محاملی، از علمای برجسته و محدثان بزرگ بغداد در قرون سوم و چهارم هجری بود که در سال ۲۳۵ هجری قمری متولد شد و در سال ۳۳۰ هجری قمری در سن ۹۵ سالگی وفات یافت. او بخش قابل توجهی از عمر خود را در شهرهای فارس، کوفه و بغداد سپری کرد و نقش مهمی در نشر علوم دینی و حدیث اهل سنت داشت.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسین بن اسماعیل بن محمد الضبی بغدادی |
| سرشناسی | عالم، حافظ، قاضی برجسته بغداد |
| تولد | ۲۳۵ هجری قمری |
| وفات | ۳۳۰ هجری قمری |
| محل دفن | بغداد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | بخاری، حسن بن محمد بن صباح، زبیر بن بکار بن عبدالله اسدی الزبیری، و… |
| شاگردان | ابوالفرج معافی جریری، اسماعیل بن قاسم قالی و… |
| مذهب | اهل سنت |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | حدیث، قضاوت، تدریس |
| علت شهرت | قضاوت ۶۰ ساله در کوفه، شیخ و محدث بزرگ بغداد |
جایگاه علمی
محاملی شاگردان و اساتید سرشناسی داشت، از جمله بخاری، حسن بن محمد بن صباح، زبیر بن بکار و دیگران. او نزدیک به شصت سال منصب قضاوت در کوفه را بر عهده داشت و به دلیل زهد و حسن سیرت، محبوبیت بسیاری میان مردم و عالمان زمان خود پیدا کرد؛ به گونهای که گفته میشود ده هزار نفر در مجلس درس او حضور مییافتند.[۱]
آثار مهمی چون «الدعاء»، «الأجزاء المحاملیات» و «أمالی المحاملی» از او به جا مانده است (روایت ابن یحیی البیع). ابوالفرج معافی جریری، اسماعیل بن قاسم قالی و دیگر شاگردان برجسته از حلقه تعلیمی او برخوردار شدند. طبقات الحفاظ سیوطی نیز به جایگاه علمی و اخلاقی او اشاره کرده است. او در ماه ربیع الآخر سال ۳۳۰ هجری قمری در بغداد درگذشت.[۲]
روایت حدیث غدیر[۳]
یکی از علما و بزرگان اهل سنت که حدیث غدیر را نقل کرده حسین بن اسماعیل بن سعید بن ابانِ ضبّی مَحاملی، ابوعبداللَّه (ت ۲۳۵ یا ۲۳۶ - م ۳۳۰ ق) است.
محاملی حدیث غدیر را باری بدون اشاره به جریانی و نیز با اشاره به ماجرای احتجاج امیرالمومنین علیه السلام در رحبه کوفه در کتاب «الامالی» به سه سند نقل کرده است.
همچنین سیوطی و متّقی هندی و ملا علی قاری حدیث غدیر را از کتاب «الامالی» محاملی نقل کردهاند.[۴]
سمعانی و یافعی و سیوطی:[۵]او را توثیق کرده و با القاب بلند از او یاد کردهاند. دَعلَج و دارقطنی از او روایت کردهاند. در مجلس درسش ده هزار تن حاضر میشدند.