۲۱٬۸۲۰
ویرایش
(اصلاح ارقام، اصلاح سجاوندی) |
|||
خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
در عرصه فکری و علمی، امهانی با گزارش روایات متعدد<ref>أسدالغابة، ج۵، ص۶۲۴.</ref> در حوزههای گوناگون فقهی، اعتقادی و تاریخی نقشی ویژه داشته است. گزارشی از بردگان آزاد شده او در منابع حدیثی، بیانگر اثرگذاری او در تاریخ فکری و سیاسی آغاز اسلام است. | در عرصه فکری و علمی، امهانی با گزارش روایات متعدد<ref>أسدالغابة، ج۵، ص۶۲۴.</ref> در حوزههای گوناگون فقهی، اعتقادی و تاریخی نقشی ویژه داشته است. گزارشی از بردگان آزاد شده او در منابع حدیثی، بیانگر اثرگذاری او در تاریخ فکری و سیاسی آغاز اسلام است. | ||
در کتب شیعه حدود ۶ حدیث از امهانی با موضوعات «میهمانشدن حضرت علی علیه السلام در خانه امّهانی،<ref>وسائلالشیعة، | در کتب شیعه حدود ۶ حدیث از امهانی با موضوعات «میهمانشدن حضرت علی علیه السلام در خانه امّهانی،<ref>وسائلالشیعة، ج۱۱، ص۵۱۳، ح۱۵۴۰۴؛ بحارالأنوار، ج۶۱، ص۱۳۱، ح۱۹.</ref> داستان لیلةالمبیت،<ref>بحارالأنوار، ج۱۹، ص۵۷، ح۱۷.</ref> علیّ امیر فیالأرض والسماء،<ref>مناقب آلابیطالب، ج۳، ص۴۷؛ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲.</ref>خرابی و تباهی مردم در آخرالزمان<ref>أعلامالدین فی صفاتالمؤمنین، ص۲۹۱؛ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۱۶۶، ح۳۱.</ref> و حدیث غدیر<ref>ینابیعالمودة، ص۴۰.</ref>» دیده شد. | ||
امهانی بنت ابیطالب سلام الله علیها واقعه غدیر را اینچنین نقل میکند: «رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از حج خود بازگشت تا در غدیرخم فرود آمد. سپس در آن هوای گرم ایستاد و خطبه خواند و پس از بیان خطبه فرمود: ای مردم…».<ref>الغدیر، | امهانی بنت ابیطالب سلام الله علیها واقعه غدیر را اینچنین نقل میکند: «رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از حج خود بازگشت تا در غدیرخم فرود آمد. سپس در آن هوای گرم ایستاد و خطبه خواند و پس از بیان خطبه فرمود: ای مردم…».<ref>الغدیر، ج۱، ص۴۸.</ref> | ||
در بیان واقعه غدیر، بزار با ذکر سند در مسند خود از امهانی نقل کرده است: «عن أمّهانی بنت أبیطالب قالت: رجع رسولالله من حجته حتی نزل بغدیر خم، ثم قام خطیباً بالهاجرة فقال: (أمّا بعد) أیها الناس إنّی أوشک أن أدعی فأجیب و قد ترکت فیکم ما إن تمسّکتم به لن تضلوا (بعده) أبداً: کتاب اللّه حبل طرفه بید اللّه و طرفه بأیدیکم. و عترتی اهلبیتی، أذکّرکم اللّه فی اهلبیتی، ألا إنّهما لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض».<ref>ینابیعالمودة، | در بیان واقعه غدیر، بزار با ذکر سند در مسند خود از امهانی نقل کرده است: «عن أمّهانی بنت أبیطالب قالت: رجع رسولالله من حجته حتی نزل بغدیر خم، ثم قام خطیباً بالهاجرة فقال: (أمّا بعد) أیها الناس إنّی أوشک أن أدعی فأجیب و قد ترکت فیکم ما إن تمسّکتم به لن تضلوا (بعده) أبداً: کتاب اللّه حبل طرفه بید اللّه و طرفه بأیدیکم. و عترتی اهلبیتی، أذکّرکم اللّه فی اهلبیتی، ألا إنّهما لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض».<ref>ینابیعالمودة، ج۱، ص۱۲۳. و نیز ابنعقده، حدیثالولایة و من روی غدیر خم منالصحابة، ص۱۴۴.</ref> | ||
دوم. وفات امهانی | دوم. وفات امهانی | ||
خط ۱۳۹: | خط ۱۳۹: | ||
فاطمه دخترحمزةبن عبدالمطلب، کنیهاش امفضل است. و گویند، نامش امامه یا عماره است. امامه اسلامآورد و از همسر مشرک خود جدا شد و همراه علی و فاطمه زهرا و فاطمه بنت اسد بهمدینه مهاجرت کرد.<ref>طبقاتالکبری، ج1، ص110.</ref> امامه همان دختری است که پس از کشتهشدن جناب حمزه، علی و جعفر دو پسر ابوطالب و زیدبن حارثه برای سرپرستی او، داوری به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بردند.<ref>همان، ج۳، ص۴۸.</ref> | فاطمه دخترحمزةبن عبدالمطلب، کنیهاش امفضل است. و گویند، نامش امامه یا عماره است. امامه اسلامآورد و از همسر مشرک خود جدا شد و همراه علی و فاطمه زهرا و فاطمه بنت اسد بهمدینه مهاجرت کرد.<ref>طبقاتالکبری، ج1، ص110.</ref> امامه همان دختری است که پس از کشتهشدن جناب حمزه، علی و جعفر دو پسر ابوطالب و زیدبن حارثه برای سرپرستی او، داوری به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بردند.<ref>همان، ج۳، ص۴۸.</ref> | ||
فاطمه بنت حمزه از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت کرده است. عبداللهبن شداد (برادر مادریاش) از وی روایت کرده است.<ref> | فاطمه بنت حمزه از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت کرده است. عبداللهبن شداد (برادر مادریاش) از وی روایت کرده است.<ref> محدثات شیعه، ص۲۷۷.</ref>نام فاطمه بنت حمزه در میان راویان حدیث منزلت نیز دیده میشود.<ref>مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین و الأئمة، ص۱۹۲.</ref> او از راویان حدیث غدیر است.<ref>الغدیر، ج۱، ص۵۸.</ref>ابنعقده در کتاب ولایت، فاطمه بنت حمزه را از راویان حدیث غدیر برمیشمارد و بیان میکند که با وجود گذاشتن وقت بسیار موفق به یافتن احادیث تعدادی از راویان حدیث غدیر نشده است و در میان این راویان از فاطمه بنت حمزه نیز نام میبرد.<ref>کتابالولایة، ص۲۵۵.</ref> | ||
۶. امکلثوم بنت علیبن ابیطالب علیه السلام | ۶. امکلثوم بنت علیبن ابیطالب علیه السلام | ||
امکلثوم دختر امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا (علیهما السلام) است که در حیات رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم در سال ششم هجری به دنیا آمد.<ref>الکامل فیالتاریخ، | امکلثوم دختر امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا (علیهما السلام) است که در حیات رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم در سال ششم هجری به دنیا آمد.<ref>الکامل فیالتاریخ، ج۳، ص۲۶۳؛ شرح نهجالبلاغه، ج۲، ص۴۷۵؛ اعیانالشیعة، ج۳، ص۴۸۶؛ جمهرةالانساب، ص۳۷؛ الارشاد، ص۱۸۶؛ مروجالذهب، ج۲، ص۹۲.</ref> هنگام شهادت مادر، پنجساله بود. او شاهد فقدان جد بلندمرتبهاش رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ظلمهای وارد شده بر پدر و مادرش پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و از دستدادن مادر و شهادت پدرش بود و همه مصائب را با صبر و بردباری تحمل کرد. در دوران خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام، امکلثوم در خانه پدر زندگی میکرد. او در زمان حیات برادرانش امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) از دنیا رفت و در بقیع مدفون گردید.<ref>محدثات شیعه، ص۱۰۴.</ref> | ||
امکلثوم از پدر و مادرش امیرالمؤمنین و حضرت زهرا (علیهما السلام) روایت کرده است و احمدبن علی مقری، حسن بصری و امموسی از او روایت کردهاند.<ref>همان، | امکلثوم از پدر و مادرش امیرالمؤمنین و حضرت زهرا (علیهما السلام) روایت کرده است و احمدبن علی مقری، حسن بصری و امموسی از او روایت کردهاند.<ref>همان، ص۱۰۶.</ref>آن حضرت درباره وصیت پدرش به حسنین (علیهما السلام)<ref>بحارالأنوار، ج42، ص216.</ref>و غذای پدر<ref>همان، ص۲۷۶-۲۷۸.</ref> و شب ضربتخوردن امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است و حدیث غدیر را از مادرش فاطمه برای برادر زادگانش (فاطمه و سکینه) نقل کرده است.<ref>اسنیالمطالب، ص۴۱؛الغدیر، ج۱، ص۱97.</ref> | ||
۷. فاطمه بنت حسینبن علی (علیهما السلام) | ۷. فاطمه بنت حسینبن علی (علیهما السلام) | ||
خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
امام باقر علیه السلام فرمود: «هنگامی که زمان شهادت حسین علیه السلام فرارسید، وصیتی مکتوب را آشکارا به دخترش فاطمه داد. پس از شهادت امام، فاطمه آن وصیت را به علیبن الحسین علیه السلام داد».<ref>الکافی، ج1، ص303، کتاب الحجة.</ref> | امام باقر علیه السلام فرمود: «هنگامی که زمان شهادت حسین علیه السلام فرارسید، وصیتی مکتوب را آشکارا به دخترش فاطمه داد. پس از شهادت امام، فاطمه آن وصیت را به علیبن الحسین علیه السلام داد».<ref>الکافی، ج1، ص303، کتاب الحجة.</ref> | ||
فاطمه از حضرت زهرا سلام الله علیها از طریق عمهاش امکلثوم و پدرش امام حسین و برادرش امام سجاد (علیهما السلام) و عمهاش حضرت زینب سلام الله علیها، بلال بهصورت مرسل، ابنعباس، عایشه و اسماء بنت عمیس حدیث نقل کرده است.<ref>محدثات شیعه، ص282.</ref> فرزندانش عبدالله، ابراهیم، حسین و امجعفر و محمدبن عبداللهبن عمربن عثمان، عایشه بنت طلحه، هشامبن زیاد، عمارةبن غزیه انصاری، یحییبن ابییعلی، شیبةبن نعامة، زیاد (ابوهشام) سلیمان انصاری، مصعببن محمد و زهیربن معاویه از او نقل حدیث کردهاند.<ref>تهذیبالکمال، کتابالنساء، | فاطمه از حضرت زهرا سلام الله علیها از طریق عمهاش امکلثوم و پدرش امام حسین و برادرش امام سجاد (علیهما السلام) و عمهاش حضرت زینب سلام الله علیها، بلال بهصورت مرسل، ابنعباس، عایشه و اسماء بنت عمیس حدیث نقل کرده است.<ref>محدثات شیعه، ص282.</ref> فرزندانش عبدالله، ابراهیم، حسین و امجعفر و محمدبن عبداللهبن عمربن عثمان، عایشه بنت طلحه، هشامبن زیاد، عمارةبن غزیه انصاری، یحییبن ابییعلی، شیبةبن نعامة، زیاد (ابوهشام) سلیمان انصاری، مصعببن محمد و زهیربن معاویه از او نقل حدیث کردهاند.<ref>تهذیبالکمال، کتابالنساء، ص۲۵۵.</ref> احادیث نقل شده از او از پدرش از رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم در موضوعات: خصلت ایمان؛<ref>الکافی، ج۲، ص۲۳۹؛ حر عاملی، وسائلالشیعة، ج۱۵، ص۳۶۳.</ref>فاطمه در کلام رسولالله؛<ref>دلائلالإمامة، ص۸۷؛ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۲۳۰.</ref> ملاک صلاح امت،<ref>همان، ج۱۶، ص۱5 باب استحباب الزهد.</ref> دعای رسولالله هنگام ورود بهمسجد؛<ref>همان.</ref>چهار خصلتی که سبب خیر دنیا و آخرت میشود،<ref>مستدرکالوسائل، ج14، ص170 استحباب اختیار الزوجة.</ref> حدیث منزلت درباره امیرالمؤمنین؛<ref>المعجمالکبیر، ج۲۴، ص۱۴۷.</ref> حدیث غدیر از عمهاش امکلثوم نقل کرده است<ref>اسنیالمطالب، ص۴۱.</ref>و احادیث دیگر که ابوداود، ترمذی و ابنماجه در کتابشان آوردهاند.<ref>تهذیبالتهذیب، ج۱۲، ص۴۴۲.</ref> همچنین حال حضرت زهرا سلام الله علیها و اجتماع زنان مهاجر و انصار در عیادت آن حضرت را گزارش کرده است.<ref>بحارالأنوار، ج۴۳، ص۱۵۸.</ref> | ||
۸. سکینه بنت حسینبن علی (علیهما السلام) | ۸. سکینه بنت حسینبن علی (علیهما السلام) | ||
سکینه دختر امام حسین و رباب بنت امریءالقیس بود. نام ایشان را أمینه، امیمه وآمنه ذکر کردهاند و بهسکینه مشهور است.<ref>اعلامالنساء، ج2، ص221؛ بنتالشاطیء، تراجم سیدات بیتالنبوة، ص827.</ref>سکینه با پسر عمویش عبداللهبن حسن ازدواج کرد و با او همراه پدرش امام حسین علیه السلام راهی کربلا شد. عبدالله در کربلا به شهادت رسید. پس از واقعه الطف، سکینه همراه عمهاش حضرت زینب و دیگر بازماندگان آل رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم بهصورت اسیر بهدمشق برده شد و پس از آن راهی مدینةالرسول گردید. در تمام مصائب و رنجها شریک بود و شاهد شهادت برادران، عموها، عموزادهها، شوهرش و پدرش بود. او بانویی شجاع بود و دربرابر لعن بنیامیه سکوت نمیکرد. بانویی با هیبت و عظمت بود و کسی جرئت توهین به او را نداشت. زمانی که آبروی هشام را برد، هشامبن عبدالملک قادر نبود به او چیزی بگوید.<ref>اعلامالنساء، | سکینه دختر امام حسین و رباب بنت امریءالقیس بود. نام ایشان را أمینه، امیمه وآمنه ذکر کردهاند و بهسکینه مشهور است.<ref>اعلامالنساء، ج2، ص221؛ بنتالشاطیء، تراجم سیدات بیتالنبوة، ص827.</ref>سکینه با پسر عمویش عبداللهبن حسن ازدواج کرد و با او همراه پدرش امام حسین علیه السلام راهی کربلا شد. عبدالله در کربلا به شهادت رسید. پس از واقعه الطف، سکینه همراه عمهاش حضرت زینب و دیگر بازماندگان آل رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم بهصورت اسیر بهدمشق برده شد و پس از آن راهی مدینةالرسول گردید. در تمام مصائب و رنجها شریک بود و شاهد شهادت برادران، عموها، عموزادهها، شوهرش و پدرش بود. او بانویی شجاع بود و دربرابر لعن بنیامیه سکوت نمیکرد. بانویی با هیبت و عظمت بود و کسی جرئت توهین به او را نداشت. زمانی که آبروی هشام را برد، هشامبن عبدالملک قادر نبود به او چیزی بگوید.<ref>اعلامالنساء، ص۲۲۳.</ref> پس از ازدواجهای بعدی در سال ۱۱۷ درمدینه در دوران حکومت خالدبن عبدالملک، رحلت نمود و در بقیع مدفون گردید.<ref>طبقات، ج۸، ص۴۷۵؛ سفینةالبحار، ج۱، ص۶۳۸؛ تراجم سیدات بیتالنبوة، ص۱۰۳۵.</ref>برخی گفتهاند سیده سکینه در سال ۱۲۶ق در مکه در راه عمره از دنیا رفت.<ref>اعلامالنساء، ج۲، ص۲۲۴؛ اعیانالشیعة، ج۳، ص۴۹۲؛ ر.ک. مقاله: «زنان شیعه عصر حضور معصومین (علیهم السلام) در گسترش علوم اسلامی»، از مجموعه مقالات همین جلد.</ref> | ||
سکینه از پدرش امام حسین و عمهاش ام کلثوم روایت کرده است. فاطمه بنت علیبن الحسین (علیهما السلام) و فائد مولی عبیدالله از او روایت کردهاند. احادیثی از پدرش از رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم درباره فضیلت حاملان قرآن و ستایش شیعیان حضرت علی علیه السلام در شب معراج پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقلشده است.<ref>بحارالأنوار، | سکینه از پدرش امام حسین و عمهاش ام کلثوم روایت کرده است. فاطمه بنت علیبن الحسین (علیهما السلام) و فائد مولی عبیدالله از او روایت کردهاند. احادیثی از پدرش از رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم درباره فضیلت حاملان قرآن و ستایش شیعیان حضرت علی علیه السلام در شب معراج پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقلشده است.<ref>بحارالأنوار، ج۶۵، ص۷۶ باب فضلالشیعة.</ref> | ||
۹. فاطمه بنت علیبن الحسین (علیهما السلام) | ۹. فاطمه بنت علیبن الحسین (علیهما السلام) | ||
فاطمه دختر امام سجاد علیه السلام نامش در کتابهایی که فرزندان امام را معرفی کردهاند آمده است که مادرش امولد بوده<ref>همان، | فاطمه دختر امام سجاد علیه السلام نامش در کتابهایی که فرزندان امام را معرفی کردهاند آمده است که مادرش امولد بوده<ref>همان، ج۴۶، ص۱۵۵و۱۵۶؛ الارشاد، ج۲،ص۱۵۵.</ref>و چنانکه در سند نقل حدیث غدیر مشاهده میشود، این بانو از راویان این حدیث است.<ref>الغدیر، ج۱، ص۱۹۷.</ref> | ||
۱۰. فاطمه بنت محمدبن علی (علیهما السلام) | ۱۰. فاطمه بنت محمدبن علی (علیهما السلام) | ||
خط ۱۷۱: | خط ۱۷۱: | ||
۱۱. فاطمه بنت جعفر الصادق علیه السلام | ۱۱. فاطمه بنت جعفر الصادق علیه السلام | ||
فاطمه دختر امام صادق علیه السلام و همسر محمدبن ابراهیم بود<ref>مفید، الارشاد، ص284؛ علوی عمری، المجدی، ص95؛ حر عاملی، وسائلالشیعة، ج20، ص230.</ref>که در خاندان عصمت و طهارت رشد کرده بود. امام صادق علیه السلام برای حفظ جان جانشین خود از دست حکومت منصور عباسی به چهار نفر وصیت کرده بود. یکی از این چهار تن فاطمه دختر آن حضرت بود.<ref>اثباتالوصیة، | فاطمه دختر امام صادق علیه السلام و همسر محمدبن ابراهیم بود<ref>مفید، الارشاد، ص284؛ علوی عمری، المجدی، ص95؛ حر عاملی، وسائلالشیعة، ج20، ص230.</ref>که در خاندان عصمت و طهارت رشد کرده بود. امام صادق علیه السلام برای حفظ جان جانشین خود از دست حکومت منصور عباسی به چهار نفر وصیت کرده بود. یکی از این چهار تن فاطمه دختر آن حضرت بود.<ref>اثباتالوصیة، ص۱۶۳.</ref> این وصیت حکایت از جایگاه معنوی او دارد.<ref>ر. ک. مقاله: «نقش بانوان عصر حضور ائمه در گسترش علوم اسلامی»، از مجموعه مقالات همین جلد.</ref> | ||
فاطمه حدیث غدیر را از عمهاش فاطمه بنت محمدبن علی نقل کرده است و برادرزادهاش فاطمه بنت موسیبن جعفر (حضرت معصومه سلام الله علیها) این حدیث را از این بانو نقل کرده است. او از راویان امام صادق علیه السلام شمرده شده است.<ref>رجال، | فاطمه حدیث غدیر را از عمهاش فاطمه بنت محمدبن علی نقل کرده است و برادرزادهاش فاطمه بنت موسیبن جعفر (حضرت معصومه سلام الله علیها) این حدیث را از این بانو نقل کرده است. او از راویان امام صادق علیه السلام شمرده شده است.<ref>رجال، ص۶۲؛ معجم رجالالحدیث، ج۲۳، ص۱۹۶.</ref> | ||
۱۲. فاطمه، بنت موسیبن جعفر (علیهما السلام) | ۱۲. فاطمه، بنت موسیبن جعفر (علیهما السلام) | ||
فاطمه دختر امام کاظم علیه السلام و خواهر امام رضا علیه السلام از یک مادر (نجمه)، در مدینه بهدنیا آمد وبه نام معصومه مشهور شد. این بانو در خاندان عصمت و طهارت رشد و نمو کرد و از پدر و مادر صفات عالی به ارث برد و تحت مراقبت برادرش (امام رضا علیه السلام) بزرگ شد.<ref>تاریخ قم، | فاطمه دختر امام کاظم علیه السلام و خواهر امام رضا علیه السلام از یک مادر (نجمه)، در مدینه بهدنیا آمد وبه نام معصومه مشهور شد. این بانو در خاندان عصمت و طهارت رشد و نمو کرد و از پدر و مادر صفات عالی به ارث برد و تحت مراقبت برادرش (امام رضا علیه السلام) بزرگ شد.<ref>تاریخ قم، ص۲۱۳؛ بحارالأنوار، ج۱۰۲، ص۲99.</ref> ایشان دوشیزهای عاقل، عابد، کریم، محدث و با تقوی و دارای کرامات زیادی بوده<ref>فوائدالرضویة، ص379.</ref> و زائران مرقد مطهر ایشان در بیان اهلبیت (علیهم السلام) ستوده شدهاند.<ref>کاملالزیارات، ص۳۲۴؛بحارالأنوار، ج۹۹، ص۲۶۵.</ref> | ||
فاطمه معصومه سلام الله علیها از راویان حدیث است و از عمهاش فاطمه بنت جعفرالصادق علیه السلام حدیث غدیر و حدیث منزلت درباره امیرالمؤمنین علیه السلام را روایت کرده و از او هم برادرزادهاش فاطمه بنت علیبن موسی علیه السلام روایت نموده است.<ref>اسنیالمطالب، | فاطمه معصومه سلام الله علیها از راویان حدیث است و از عمهاش فاطمه بنت جعفرالصادق علیه السلام حدیث غدیر و حدیث منزلت درباره امیرالمؤمنین علیه السلام را روایت کرده و از او هم برادرزادهاش فاطمه بنت علیبن موسی علیه السلام روایت نموده است.<ref>اسنیالمطالب، ص۴۱؛ ر.ک. الغدیر، ج۱، ص۱۹۷.</ref>حدیث معراج رسولالله صلی الله علیه و آله و سلم را نیز ازطریق عمهاش از حضرت زهرا سلام الله علیها نقل کرده است.<ref>فوائدالرضویه، ص۶۰؛ سفینةالبحار، ج۱، ص۷۲۹.</ref> | ||
۱۳. امکلثوم بنت موسیبن جعفر (علیهما السلام) | ۱۳. امکلثوم بنت موسیبن جعفر (علیهما السلام) |