آيه ۳۸ اعراف و غدیر

«قالَ ادْخُلُوا فِى أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِى النَّارِ...»

در غدير۱۸ آيه قرآن به صراحت تفسیر شده است؛ به اين معنى كه پيامبر صلى الله عليه و آله متن آيه را جداگانه در خطبه بيان فرموده و قبل يا بعد از آن به تفسيرش پرداخته است.اين موارد در مقابل آياتى است كه به صورت تضمين در كلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.

يكى از اين آيات، آيه ۳۸ سوره اعراف است:

قالَ ادْخُلُوا فِى أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِى النَّارِ كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيها جَمِيعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ، قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ :

«گفت: همراه امت‏ هايى از جن و انس كه قبل از شما بوده ‏اند داخل آتش شويد، كه هر گروهى داخل آتش جهنم مى‏ شوند همتاى خود را لعنت مى‏ كنند تا هنگامى كه همه كنار يكديگر خود را در آتش مى ‏يابند آخرين آنها به اولينشان مى ‏گويد:

پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند، پس عذاب چند برابرى از آتش به آنان بده. خداوند در پاسخ مى ‏فرمايد: براى همه عذاب چند برابر است ولى شما نمى ‏دانيد».

اين آيه از سه بُعد قابل بررسى است:

متن خطبه غدير

«الا انَّ اعْداءَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّه فيهِمْ»: «كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيها جَمِيعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ :

بدانيد دشمنان اهل ‏بيت كسانى هستند كه خدا درباره آنان فرموده:

«هر گروهى كه داخل آتش جهنم مى‏ شوند همتاى خود را لعنت مى‏ كنند تا هنگامى كه همه كنار يكديگر خود را در آتش مى‏ يابند آخرين آنها به اولينشان مى‏ گويد پروردگارا اينان ما را گمراه كردند پس عذاب چند برابرى از آتش به آنان بده خداوند در پاسخ مى‏ فرمايد براى همه عذاب چند برابر است ولى شما نمى‏ دانيد».

موقعيت تاريخى

نيمى از وقت خطبه بلند غدير سپرى شده بود. پيامبر گرامى اسلام‏ صلى الله عليه و آله در اين مرحله، يک فراز از دوستان على بن ابى ‏طالب‏ عليه السلام و يک فراز از دشمنانش مى‏ گويد، تا اين فراز كه صحنه روز قيامت را درباره دشمنان او بيان مى‏ كند.

آيه ‏اى كه حضرت از اواسط آن در كلامش آورده از آيه۳۶ سوره اعراف آغاز مى‏ شود و به آيه ۴۱ ختم مى ‏شود.

و طبق تفسيرى كه فرموده چنين بيان مى ‏گردد:

دشمنان على‏ عليه السلام كه آيات خدا را تكذيب نموده و نسبت به آنها سركشى كردند و خود را بالا گرفتند اهل آتش ‏اند و در آن دائمى خواهند بود.چه كسى ظالم‏تر از دشمنان على‏ عليه السلام است كه به خدا افترا و دروغ بستند يا نشانه‏ هاى خدا را تكذيب كردند.آن هنگام كه مرگشان فرا رسد فرستادگان خدا از آنان مى ‏پرسند:كجايند آنچه غير از خدا صدا مى‏ زديد؟ در پاسخ مى‏ گويند: از نزد ما گم شده‏ اند، و سپس بر عليه خود شهادت مى‏ دهند كه كافر بوده ‏اند!

آنگاه به دشمنان على‏ عليه السلام گفته مى ‏شود:

شما هم نزد امت‏ هاى قبلى كه در آتش هستند برويد كه آنچنان دچار نكبت‏ اند كه يكديگر را لعنت مى‏ كنند و گناه را بر عهده پيشينيانشان قرار مى‏ دهند، ولى خداوند به دشمنان على‏ عليه السلام خواهد فرمود: عذاب پيروان سقیفه همانند بنيانگذاران آن است، كه به پيروان خود خواهند گفت:

شما هم مانند ما تخفيفى از عذاب نداريد، پس مانند ما بچشيد و دست رنج خود را ببينيد.دشمنان على‏ عليه السلام كه آيات خدا را تكذيب كرده و خود را بالا گرفته ‏اند درهاى رحمت آسمان برايشان باز نخواهد شد، و بهشت رفتنشان محال است، همان گونه كه اگر شترى بخواهد از سوراخ سوزنى عبور كند!! بلكه فرش و روانداز اعداء آل محمد عليهم السلام در جهنم گسترانده شده است.

تحليل اعتقادى

تا اينجا خلاصه شش آيه بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله به دشمنان اهل ‏بيت‏ عليهم السلام تفسير فرمود و معلوم گرديد خداوند چگونه آينده اينان را ترسيم نموده است.اكنون معناى كلمات مبارک معصومين‏ عليهم السلام را درباره دشمنانشان درک مى‏ كنيم آنجا كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

يا على، اگر بنده‏اى هزار سال خدا را عبادت كند، خدا از او قبول نمى‏ كند جز با ولايت تو و امامان از فرزندانت، و ولايت تو پذيرفته نمى‏ شود جز با برائت از دشمنانت و دشمنان امامان از فرزندانت.

و اميرالمؤمنين ‏عليه السلام مى‏ فرمايد:

بر عهده آن دو است گناه امت محمد صلى الله عليه و آله؛ تا روز قيامت هر خونى كه به ناحق ريخته شود و هر مالى كه به حرام خورده شود و هر ناموسى كه به حرام تصرف شود و هر حكمى كه به ظلم داده شود، بر عهده آن دو است بدون آنكه از گناه انجام دهنده آن چيزى كم شود.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ای مردم، این علی برادر من است، برادر، وصی و حافظ علم من و جانشینم بر اُمّت من و تفسیر کتاب خدای عزّوجل ... ای مردم پیامبر شما بهترین پیامبر و وصیّ شما بهترین وصی است و فرزندان او نیز بهترین اوصیاء هستند.

ای مردم، نسل هر پیامبری از صُلب اوست و نسل من از صلب علی است... هان که دشمنان ایشان به دوزخ برده می شوند؛ بدانید دشمنان آنان درحالی‌که جهنّم می جوشد و بانگی دلخراش به‌سان آواز خران از آن بشنوند وارد آن می شوند، هر زمان که گروهی وارد می‌شوند، گروه دیگر را لعن می‌کنند. آگاه باشید که دشمنان ایشان کسانی هستند که خدای عزّوجلّ درباره‌ی ایشان فرمود: کُلَّما أُلْقِیَ فِیها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ یَأْتِکُمْ نَذِیرٌ قالُوا بَلی قَدْ جاءَنا نَذِیرٌ : هر زمان‌که گروهی در آن افکنده می‌شوند، نگهبانان دوزخ از آن‌ها می‌پرسند: «مگر بیم‌دهنده الهی به سراغ شما نیامد»؟! می‌گویند: «آری، بیم‌دهنده به سراغ ما آمد، ...