آیه ۷۱ صافات و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | صافات |
| شماره آیه | ۷۱ |
| جزء | ۲۳ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | گمراهی اکثر مسلمانان درباره غدیر |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۷۱ سوره صافات آیهای در خطبه غدیر که نشان میدهد که آنچنان که اکثر امتهای گذشته گمراه شدند، اکثر مسلمانان هم با نپذیرفتن غدیر گمراه خواهند شد.
درباره تحلیل اعتقادی آیه ۷۱ سوره صافات در متن خطبه غدیر چنین گفته شده است: مسئله در اقلیتبودن درباره ولایت اهل بیت علیهم السلام از بنیادیترین مسائل اعتقادی است که در طول تاریخ هزار و چهارصد ساله اسلام خودنمایی کرده است. اکثریت مسلمانان امامت، ولایت، خلافت و صاحب اختیاری دوازده امام علیهم السلام را نپذیرفتهاند و فقط شیعیان بودهاند که این موضوع مبنایی عقیدتی را پذیرفتهاند. با استناد به یک اصل قاطع قرآنی، شیعه نهتنها از اقلیتبودن نمیهراسد که به آن افتخار هم میکند؛ زیرا کتاب خداوند در آیات متعدد اکثریت را غیر مؤمن، غیر عالم، غیر عاقل، دشمن حق، مشرک، فاسق، بد کردار، کفرانکننده نعمت، جاهل، غافل، کافر و گمراه میشمارد.
آیهای درباره دشمنان غدیر
آیه ۷۱ سوره صافات از جمله آیات مورداستفاده در غدیر برای تبیین مراحل امتحان الهی غدیر درباره دشمنان آن قلمداد شده است. برخی محققان مبنای استفاده از این آیه را چنین تبیین کردهاند: بزرگترین امتحان بشریت در غدیر امتحانی همهجانبه بود که اتمام حجت آن به نحو کامل انجام گرفت و برای هیچکس به هیچ دلیل و بهانهای راه گریز نماند.
در این امتحان الهی، هم جهاتی که میتوانست سر منشأ آزمایش باشد متعدد بود و هم عللی که میتوانست انگیزه شیطانی برای سقوط در امتحان باشد در جلوههای مختلف بهمیان آمد. پیامبر صلی الله علیه و آله در خطابه بلند خود، این شرایط امتحان را برای مردم تبیین کرد تا با آمادگی کامل به استقبال آن بروند. این آینده تلخِ امتحان را حضرت به اشارت و صراحت پیشبینی کرد و مراحل چنین امتحان بزرگی را با استشهاد به ۱۱ آیه تضمین شده در خطبه غدیر بیان کرد.[۱]
از جمله این آیات آیه ۷۱ سوره صافات است: 
وَ لَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَکْثَرُ الْأَوَّلِینَ؛ قبل از آنان اکثر پیشینیان گمراه شدند
.
آیه در متن خطبه
به نقل از برخی منابع، آیه ۷۱ سوره صافات در متن خطبه غدیر چنین آمده است: مَعاشِرَ النّاسِ، قَدْ ضَلَّ قَبْلَکُمْ اکْثَرُ الاوَّلینَ؛ ای مردم، قبل از شما اکثر پیشینیان گمراه شدند.[۲]
تحلیل اعتقادی اول
درباره تحلیل اعتقادی آیه ۷۱ سوره صافات در متن خطبه غدیر چنین گفته شده است: مسئله در اقلیتبودن درباره ولایت اهل بیت علیهم السلام از بنیادیترین مسائل اعتقادی است که در طول تاریخ هزار و چهارصد ساله اسلام خودنمایی کرده است. اکثریت مسلمانان امامت، ولایت، خلافت و صاحب اختیاری دوازده امام علیهم السلام را نپذیرفتهاند و فقط شیعیان بودهاند که این موضوع مبنایی عقیدتی را پذیرفتهاند.
با استناد به یک اصل قاطع قرآنی، شیعه نهتنها از اقلیتبودن نمیهراسد که به آن افتخار هم میکند؛ زیرا کتاب خداوند در آیات متعدد اکثریت را غیر مؤمن، غیر عالم، غیر عاقل، دشمن حق، مشرک، فاسق، بد کردار، کفرانکننده نعمت، جاهل، غافل، کافر و گمراه میشمارد. در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله هم فصل آغازین دوره امامت از همان لحظات اول با اکثریتی قاطع بر ضد آن مقام الهی آغاز شد. خلافت منتخب الهی حتی نتوانست چند ساعتی بدون مخالفت وجود داشته باشد و آنان که اعلام ضدیت با امامان منصوبشده خداوند کردند، از همان لحظات اول اکثریت قریب به اتفاق را تشکیل دادند.
در ادامه، دوران خلافت بنیامیه و بنیعباس دنباله این مسیر بود که نیازی به تلاش بیشتر برای انحراف اکثریت نبود. گمراهی چنان غالب بود که هر لحظه انتظار بلای الهی میرفت؛ ولی از آنجا که خدا این امت را بخشیدهشده اعلام کرده، عذاب دنیوی امتهای گذشته را بر آنان نازل نکرد، ولی پرونده چنین اکثریتی در محکمه عدل الهی مفتوح است. آنچه در این دوران ۲۴۵ ساله امامت تا آغاز غیبت صغری درباره اقلیت و اکثریت مشهود است نمایانگر اکثریت گمراه در دو جهت است:
- یکی اکثریت غیر مسلمان که تعدادشان چندین برابر مسلمانان بود.
- دیگری اکثریت مسلمانان گمراه که تعدادشان در مقابل شیعیان و دوستداران اهل بیت علیهم السلام چندین برابر بود.
مجموع این دو اکثریت وقتی در پیشگاه خداوند به محاسبه درآیند اقلیتی باقی میماند که پذیرندگان خلافت و امامت بلافصل امیرالمؤمنین علیه السلام پس از پیامبرند. پس از این دوران، نوبت به عصر غیبت میرسد. در این دوران، اگرچه اقلیت و اکثریت در نوسان بوده، این پایه همچنان محفوظ مانده که در همه زمانها اکثریتی عظیم متعلق به مخالفان دینِ واقعیِ خداوند بوده و شامل غیر شیعیان از مسلمانان، معتقدان به ادیان دیگر و ملحدان است. پس همیشه طرفداران حق در اقلیت بودهاند. مطالعه این دوران که دوازده قرن طول آن و به گستردگی زمین گستره آن است، نشان میدهد که چگونه هشدار این آیه: «قبل از آنان اکثر پیشینیان گمراه شدند» درباره پیشینیان در مورد «آخِرین» یعنی «آنان که در زمانهای متأخر آمدهاند» هم تحقق یافته و اکثر آخرین نیز گمراه و مخالف دستورات الهی بودهاند.[۳]
تحلیل اعتقادی دوم
در تحلیل اعتقادی دیگری که از این آیه ارائه شده چنین آمده است: قوم حضرت یونس علیه السلام با آن حضرت به مخالفت پرداختند و این ضدیت چنان فراگیر شد که از سوی خداوند تهدید به عذاب شدند. آنان در برابر حق مقاومت کردند تا آثار عذاب ظاهر شد.
آنان همه مراحل امتهای گذشته را پیمودند و فقط این سعادت را داشتند که با دیدن آثار عذاب دست از کفر خود برداشتند و ایمان آوردند و خداوند هم عذاب را باز پس فرستاد: (آیه ۶۸ سوره یونس): «... مگر قوم یونس که وقتی ایمان آوردند عذاب خوارکننده را از آنان بر طرف کردیم».[۴]
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.