آیه ۷۱ صافات و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | صافات |
| شماره آیه | ۷۱ |
| جزء | ۲۳ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | گمراهی اکثر مسلمانان درباره غدیر |
| ترتیل آیه 0:07 ترجمه صوتی 0:06 | |
آیه ۷۱ سوره صافات آیه‌ای در خطبه غدیر که نشان می‌دهد که آنچنان که اکثر امت‌های گذشته گمراه شدند، اکثر مسلمانان هم با نپذیرفتن غدیر گمراه خواهند شد.
درباره تحلیل اعتقادی آیه ۷۱ سوره صافات در متن خطبه غدیر چنین گفته شده است: مسئله در اقليت‌بودن درباره ولايت اهل بيت عليهم السلام از بنيادىترين مسائل اعتقادى است كه در طول تاريخ هزار و چهارصد ساله اسلام خودنمايى كرده است. اكثريت مسلمانان امامت، ولايت، خلافت و صاحب اختيارى دوازده امام عليهم السلام را نپذيرفتهاند و فقط شيعيان بودهاند كه اين موضوع مبنایی عقیدتی را پذيرفتهاند. با استناد به يک اصل قاطع قرآنى، شيعه نه‌تنها از اقليت‌بودن نمىهراسد كه به آن افتخار هم مىكند؛ زیرا كتاب خداوند در آيات متعدد اكثريت را غير مؤمن، غير عالم، غير عاقل، دشمن حق، مشرک، فاسق، بد كردار، كفران‌كننده نعمت، جاهل، غافل، كافر و گمراه مىشمارد.
آیه‌ای درباره دشمنان غدیر
آیه ۷۱ سوره صافات از جمله آیات مورداستفاده در غدیر برای تبیین مراحل امتحان الهی غدیر درباره دشمنان آن قلمداد شده است. برخی محققان مبنای استفاده از این آیه را چنین تبیین کرده‌اند: بزرگترين امتحان بشریت در غدير امتحانى همه‌جانبه بود كه اتمام حجت آن به نحو کامل انجام گرفت و براى هيچ كس به هيچ دليل و بهانه‌اى راه گريز نماند.
در اين امتحان الهی، هم جهاتى كه مىتوانست سر منشأ آزمايش باشد متعدد بود و هم عللى كه مىتوانست انگيزه شيطانى براى سقوط در امتحان باشد در جلوههاى مختلف به‌ميان آمد. پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه بلند خود، اين شرايط امتحان را براى مردم تبيين کرد تا با آمادگى كامل به استقبال آن بروند. اين آينده تلخِ امتحان را حضرت به اشارت و صراحت پيشبينى کرد و مراحل چنين امتحان بزرگى را با استشهاد به ۱۱ آيه تضمين شده در خطبه غدیر بيان کرد.[۱]
از جمله اين آيات آيه ۷۱ سوره صافات است: 
وَ لَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَكْثَرُ الْأَوَّلِينَ؛ قبل از آنان اكثر پيشينيان گمراه شدند 
.
آیه در متن خطبه
به نقل از برخی منابع، آیه ۷۱ سوره صافات در متن خطبه غدیر چنین آمده است: مَعاشِرَ النّاسِ، قَدْ ضَلَّ قَبْلَكُمْ اكْثَرُ الاوَّلينَ؛ اى مردم، قبل از شما اكثر پيشينيان گمراه شدند .[۲]
تحلیل اعتقادی اول
درباره تحلیل اعتقادی آیه ۷۱ سوره صافات در متن خطبه غدیر چنین گفته شده است: مسئله در اقليت‌بودن درباره ولايت اهل بيت عليهم السلام از بنيادىترين مسائل اعتقادى است كه در طول تاريخ هزار و چهارصد ساله اسلام خودنمايى كرده است. اكثريت مسلمانان امامت، ولايت، خلافت و صاحب اختيارى دوازده امام عليهم السلام را نپذيرفتهاند و فقط شيعيان بودهاند كه اين موضوع مبنایی عقیدتی را پذيرفتهاند.
با استناد به يک اصل قاطع قرآنى، شيعه نه‌تنها از اقليت‌بودن نمىهراسد كه به آن افتخار هم مىكند؛ زیرا كتاب خداوند در آيات متعدد اكثريت را غير مؤمن، غير عالم، غير عاقل، دشمن حق، مشرک، فاسق، بد كردار، كفران‌كننده نعمت، جاهل، غافل، كافر و گمراه مىشمارد. در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله هم فصل آغازين دوره امامت از همان لحظات اول با اكثريتى قاطع بر ضد آن مقام الهی آغاز شد. خلافت منتخب الهی حتى نتوانست چند ساعتى بدون مخالفت وجود داشته باشد و آنان كه اعلام ضديت با امامان منصوب‌شده خداوند کردند، از همان لحظات اول اكثريت قريب به اتفاق را تشكيل دادند.
در ادامه، دوران خلافت بنىاميه و بنىعباس دنباله اين مسير بود كه نيازى به تلاش بيشتر براى انحراف اکثریت نبود. گمراهى چنان غالب بود كه هر لحظه انتظار بلاى الهى مىرفت؛ ولى از آنجا كه خدا اين امت را بخشیده‌شده اعلام كرده، عذاب دنيوى امتهاى گذشته را بر آنان نازل نکرد، ولى پرونده چنين اكثريتى در محكمه عدل الهى مفتوح است. آنچه در اين دوران ۲۴۵ ساله امامت تا آغاز غيبت صغرى درباره اقليت و اكثريت مشهود است نمايانگر اكثريت گمراه در دو جهت است:
- يكى اكثريت غير مسلمان كه تعدادشان چندين برابر مسلمانان بود.
- ديگرى اكثريت مسلمانان گمراه كه تعدادشان در مقابل شيعيان و دوستداران اهل بيت عليهم السلام چندين برابر بود.
مجموع اين دو اكثريت وقتى در پيشگاه خداوند به محاسبه درآيند اقلیتی باقى مىماند كه پذيرندگان خلافت و امامت بلافصل امیرالمؤمنین عليه السلام پس از پيامبرند. پس از اين دوران، نوبت به عصر غيبت مىرسد. در اين دوران، اگرچه اقليت و اكثريت در نوسان بوده، اين پايه همچنان محفوظ مانده كه در همه زمانها اكثريتى عظيم متعلق به مخالفان دينِ واقعىِ خداوند بوده و شامل غير شيعيان از مسلمانان، معتقدان به ادیان دیگر و ملحدان است. پس هميشه طرفداران حق در اقليت بودهاند. مطالعه اين دوران كه دوازده قرن طول آن و به گستردگى زمين گستره آن است، نشان مىدهد كه چگونه هشدار این آیه: «قبل از آنان اكثر پيشينيان گمراه شدند» درباره پيشينيان در مورد «آخِرين» يعنى «آنان كه در زمانهاى متأخر آمدهاند» هم تحقق يافته و اكثر آخرين نيز گمراه و مخالف دستورات الهى بودهاند.[۳]
تحلیل اعتقادی دوم
در تحلیل اعتقادی دیگری که از این آیه ارائه شده چنین آمده است: قوم حضرت يونس عليه السلام با آن حضرت به مخالفت پرداختند و اين ضديت چنان فراگير شد كه از سوى خداوند تهديد به عذاب شدند. آنان در برابر حق مقاومت كردند تا آثار عذاب ظاهر شد.
آنان همه مراحل امت‌های گذشته را پيمودند و فقط اين سعادت را داشتند كه با ديدن آثار عذاب دست از كفر خود برداشتند و ایمان آوردند و خداوند هم عذاب را باز پس فرستاد: (آیه ۶۸ سوره یونس): «... مگر قوم يونس كه وقتى ايمان آوردند عذاب خواركننده را از آنان بر طرف كرديم».[۴]
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.