ابوزینب بن عوف انصاری

ابوزینب بن عوف الانصاری، معروف به زهیر از قبیله غامد أزد، از راویان حدیث غدیر و از یاران امام علی علیه السلام بود. اگرچه اطلاعات دقیقی از زندگی او در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله در دست نیست، اما نقش مهمی در وقایع پس از رحلت ایشان ایفا کرد. وی از شیعیان مخلص امیرالمومنین علیه السلام بود که در جنگ صفین آن حضرت را یاری کرد و در لوای پرچم عمار یاسر به شهادت رسید.

ابوزینب در مقابله با فساد حاکمان اموی نقش فعالی داشت: او علیه ولید بن عقبه، والی شرابخوار کوفه، شهادت داد، در اعتراض به اقدامات سعید بن عاص، والی بعدی کوفه، به مدینه سفر کرد، در سال ۳۵ هجری، با دیگر مخالفان عثمان همراه شد. در آستانه جنگ صفین، ابوزینب از امام علی علیه السلام درباره حقانیت مسیرشان پرسید و تأیید امام را دریافت کرد. عمار یاسر نیز او را به استواری در راه حق تشویق نمود. ابوزینب سرانجام در جنگ صفین، همراه با مخنف ازدی به شهادت رسید.

برخی منابع درباره هویت دقیق ابوزینب اختلاف نظر دارند:

• ابن اثیر دو شخص با این کنیه ذکر کرده است.
• ابن حجر معتقد است زهیر بن حارث و زهیر بن عوف یک شخص هستند.
• ابن عبدالبر صحابی بودن او را رد کرده است.

با این حال، شواهد موجود بیشتر بر یکی بودن این شخصیت‌ها دلالت دارد.

روایت حدیث غدیر

یکی از صحابه بزرگ که حدیث غدیر را نقل کرده ابوزینب بن عوف انصاری است. در «اسد الغابة» و «الاصابة» حدیث غدیر را در ماجرای احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام به حدیث غدیر در رحبه کوفه از اصبغ بن نباته نقل کرده‌اند، که از جمله کسانی که در مناشده حضرت به حدیث غدیر گواهی دادند ابوزینب انصاری همراه با ابوایوب انصاری است. این شهادت شامل روایت کامل حدیث بود که در آن پیامبر صلی الله علیه وآله حضرت علی علیه السلام را به عنوان مولای مؤمنان معرفی کرد.

عن الأصبغ قال: نشد عليٌّ الناس في الرحبة: «من سمِع النبيّ صلى الله عليه و سلم يوم غدير خُمّ ما قال إلّا قام، و لا يقوم إلّا من سمع رسول اللَّه صلى الله عليه و سلم يقول». فقام بضعة عشر رجلًا فيهم أبو أيّوب الأنصاريّ، و أبو عمرة بن عمرو بن محصن، و أبو زينب‏- بن‏ عوف‏ الأنصاري- و سهل بن حنيف؛ و خزيمة بن ثابت، و عبد اللَّه بن ثابت الأنصاريّ، و حُبشي بن جنادة السلولي، و عُبيد بن عازب الأنصاريّ، و النعمان بن عجلان الأنصاريّ، و ثابت بن وديعة الأنصاريّ، و أبو فضالة الأنصاريّ، و عبد الرحمن بن عبد ربّ الأنصاريّ، فقالوا: نشهد أنَّا سمعنا رسول اللَّه صلى الله عليه و سلم يقول: «ألا من كنتُ مولاه فعليّ مولاه، اللّهمّ والِ من والاه، و عادِ من عاداه، و أحبَّ من أحبّه و أبغض من أبغضه، و أعن من أعانه».

أصبغ بن نباته گفت: امیرالمومنین علی علیه السلام در میان مردم در رحبه کوفه مردم را قسم دادند و فرمودند: «کسی که روز غدیر خم سخنان پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را شنیده است، مگر اینکه بایستد؛ و کسی برنمی‌خیزد مگر اینکه سخنان پیامبر خدا صلی الله علیه وآله را شنیده باشد.» چندین نفر برخاستند که از جمله آنها بودند: ابویوب انصاری، ابو عمرة بن عمرو بن محصن، ابو زینب بن عوف انصاری، سهل بن حنیف، خزیمه بن ثابت، عبدالله بن ثابت انصاری، حبشی بن جناده السلولی، عبید بن عازب انصاری، نعمان بن عجلان انصاری، ثابت بن ودیعه انصاری، ابو فضاله انصاری، و عبدالرحمن بن عبدرب انصاری.

آنها گفتند: «شهادت می‌دهیم که ما رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را شنیدیم که فرمود: «آگاه باشید هر که من مولای اویم، علی نیز مولای اوست. پروردگارا، دوستدار کسی باش که او را دوست بدارد و دشمن کسی باش که او را دشمن بدارد، و یاری‌کننده‌ی کسی باش که او را یاری کند.»»