ابوعمرة بن عمرو انصاری
ابوعمره انصاری، یکی از صحابیان پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، فردی برجسته از قبیله خزرج و شاخه بنو مبذول از تیره بنو مالک بن نجار بود. نام و نسب او مورد اختلاف بوده است. برخی وی را عمرو بن محصن، ثعلبة بن عمرو بن محصن، یا اسید بن مالک دانستهاند، ابونعیم نیز نام کامل وی را ثعلبة بن محصن بن عبید بن عمرو بن مبذول ذکر کرده است.
زندگینامه[۱]
مادر ابوعمره، کبشه دختر ثابت بن منذر، خواهر شاعر معروف حسان بن ثابت بود. همسر وی هند، دختر مقوم بن عبدالمطلب و دخترعموی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، بود. از فرزندان او عبدالرحمان بن ابیعمره و امثابت شناخته شدهاند.
او در غزوههای بدر و احد شرکت داشت و در نبرد جمل برای حمایت از امام علی علیه السلام، صد هزار درهم به ایشان بخشید. همچنین در نبرد صفین حضور یافت و به شهادت رسید. ابن حبیب بغدادی او را از یاران امام علی علیه السلام در جمل و صفین ذکر کرده است. طبری نیز از او به عنوان یکی از شهدای سال ۳۷ هجری یاد کرده است.
ابوعمره شخصیتی بود که امام علی علیه السلام او را برای مذاکره با معاویه انتخاب کرد. وی در این مذاکره به حقانیت امام علی علیه السلام و لزوم وحدت مسلمانان تأکید کرد. همچنین روایاتی درباره ارزش تیراندازی در راه خدا و احکام غنایم جنگی از او نقل شده است.
روايت حديث غدير[۲]
يكى از صحابه كه حدیث غدیر را نقل كرده ابوعمره بن عمرو بن محصن انصارى است. ابن اثیر در «اسد الغابة» حديث غدير را در ماجراى احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام به حديث غدير در رحبه کوفه از كتاب «حدیث الولایة» ابن عقده نقل كرده است، كه از جمله كسانى كه در مناشده حضرت به حديث غدير گواهى دادند ابوعمره بن عمرو بن محصن انصارى است.[۳]
عن الأصبغ قال: نشد عليٌّ الناس في الرحبة: «من سمِع النبيّ صلى الله عليه و سلم يوم غدير خُمّ ما قال إلّا قام، و لا يقوم إلّا من سمع رسول اللَّه صلى الله عليه و سلم يقول». فقام بضعة عشر رجلًا فيهم أبو أيّوب الأنصاريّ، و أبو عمرة بن عمرو بن محصن، و أبو زينب- بن عوف الأنصاري- و سهل بن حنيف؛ و خزيمة بن ثابت، و عبد اللَّه بن ثابت الأنصاريّ، و حُبشي بن جنادة السلولي، و عُبيد بن عازب الأنصاريّ، و النعمان بن عجلان الأنصاريّ، و ثابت بن وديعة الأنصاريّ، و أبو فضالة الأنصاريّ، و عبد الرحمن بن عبد ربّ الأنصاريّ، فقالوا: نشهد أنَّا سمعنا رسول اللَّه صلى الله عليه و سلم يقول: «ألا من كنتُ مولاه فعليّ مولاه، اللّهمّ والِ من والاه، و عادِ من عاداه، و أحبَّ من أحبّه و أبغض من أبغضه، و أعن من أعانه».[۴]
أصبغ بن نباته گفت: امیرالمومنین علی علیه السلام در میان مردم در رحبه کوفه مردم را قسم دادند و فرمودند: «کسی که روز غدیر خم سخنان پیامبر خدا صلیاللهعلیهوآله را شنیده است، مگر اینکه بایستد؛ و کسی برنمیخیزد مگر اینکه سخنان پیامبر خدا صلی الله علیه وآله را شنیده باشد.» چندین نفر برخاستند که از جمله آنها بودند: ابویوب انصاری، ابو عمرة بن عمرو بن محصن، ابو زینب بن عوف انصاری، سهل بن حنیف، خزیمه بن ثابت، عبدالله بن ثابت انصاری، حبشی بن جناده السلولی، عبید بن عازب انصاری، نعمان بن عجلان انصاری، ثابت بن ودیعه انصاری، ابو فضاله انصاری، و عبدالرحمن بن عبدرب انصاری.
آنها گفتند: «شهادت میدهیم که ما رسول خدا صلیاللهعلیهوآله را شنیدیم که فرمود: «آگاه باشید هر که من مولای اویم، علی نیز مولای اوست. پروردگارا، دوستدار کسی باش که او را دوست بدارد و دشمن کسی باش که او را دشمن بدارد، و یاریکنندهی کسی باش که او را یاری کند.»
جایگاه راوی[۵]
شیخ طوسی در رجال خود او را از اصحاب پیامبر صلی الله علیه وآله شمرده است و روایت کشی (محمّد بن اسماعیل کشی) از فضل بن شاذان نقل کرده که از ابن ابیعمیر، از ابراهیم بن عبد الحمید، از ابی بصیر نقل شده که به امام صادق علیه السلام گفتم: «مردم برگشتند و جز سه نفر کسی باقی نماند؛ ابوذر، مقداد و سلمان.» امام صادق علیه السلام پاسخ داد: «پس ابو ساسان و ابو عمرة انصاری کجا هستند؟»
در ترجمه سلمان فارسی که از کشی نقل شده، روایت حاکی است که ابو ساسان، عمار، شتیره و ابو عمرة به همراه سه نفر دیگر به مجموع هفت نفر رسیدند. در خلاصهنویسی البرقی نیز وی را از اصحاب ویژه علی علیه السلام شمرده است. و در مختصر الذهبی آمده است که ثعلبه بن عمرو از بنی نجار بود، بدری بود و پسرش عبدالرحمن از او روایت کرده است. پس ابو عمرة انصاری صحابی بود که در کنار علی علیه السلام جنگیده و به شهادت رسیده است. رجل جلیل و قابل اعتماد است و وجه اهمال یادکرد او توسط فاضل مجلسي در الوجیزه برایم روشن نیست.