۲۲٬۹۷۹
ویرایش
شأن نزول آیه اکمال دین: تفاوت میان نسخه‌ها
←بررسى شأن نزول ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
راه اول آنها اين است كه مهر بى اعتبارى و غير قابل اعتماد بودن بر پيشانى روايات دسته اول بزنند و به اين وسيله آنان را از درجه اعتبار ساقط كنند. | راه اول آنها اين است كه مهر بى اعتبارى و غير قابل اعتماد بودن بر پيشانى روايات دسته اول بزنند و به اين وسيله آنان را از درجه اعتبار ساقط كنند. | ||
علامه امینی در كتاب شريف الغدیر به اين توهم اهل سنت پاسخ داده است. ايشان تمام افرادى را كه در سلسله سند حديث قرار گرفته اند بررسى و مداقّه مى نمايد. | علامه امینی در كتاب شريف الغدیر به اين توهم اهل سنت پاسخ داده است. ايشان تمام افرادى را كه در سلسله سند حديث قرار گرفته اند بررسى و مداقّه مى نمايد. [[ابوهریره]] و افراد ديگرى كه در سلسله سند حديث قرار دارند، بر اساس مبانى علم رجال اهل سنت مورد اعتماد و وثوق مى باشند، چرا كه اهل سنت در ساير موضوعات بدون هيچ دغدغه و ترديدى رواياتى را كه از اين سلسله نقل شده پذيرفته اند. اهل سنت اگر بخواهند در اين مورد سلسله مذكور را تضعيف كنند، لاجرم بايد از تمام مبانى رجالى خود دست بردارند. | ||
راه دوم اهل سنت در تضعيف روايات دسته اول اين است كه آن روايات را از مجعولات شيعه به شمار آورده و ادعا مى كنند آن روايات به وسيله گروهى از شيعيان جعل شده و در كتب آنان راه يافته است. | راه دوم اهل سنت در تضعيف روايات دسته اول اين است كه آن روايات را از مجعولات شيعه به شمار آورده و ادعا مى كنند آن روايات به وسيله گروهى از شيعيان جعل شده و در كتب آنان راه يافته است. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
=== '''ج) بررسى و نقد روايات دسته دوم''' === | === '''ج) بررسى و نقد روايات دسته دوم''' === | ||
در مورد شأن نزول آيه اكمال در منابع اهل | در مورد شأن نزول آيه اكمال در منابع [[اهل سنت]]، با دو دسته از روايات روبرو شديم. پرسش اين است كه: كدام يک از اين دو دسته روايات معتبر و صحيح است؟ براى بررسى صحت و سقم روايات، روش هاى مختلفى وجود دارد كه يكى از بهترين روش ها روش متن شناسى است. با استفاده از اين روش كه بيان شد، به بررسى روايات وارده در اين زمينه مى پردازيم و درجه اعتبار هر كدام از اين روايات را اندازه گيرى مى كنيم. | ||
رواياتى كه در رابطه با آيه اكمال در منابع اهل سنت وجود دارد را به دو دسته تقسيم كرديم. دسته اول رواياتى بود كه روز نزول آيه را هجده ذى الحجه بيان مى كرد، و گروه فراوانى از علماى اهل سنت آن روايات را پذيرفته بودند. | رواياتى كه در رابطه با آيه اكمال در منابع اهل سنت وجود دارد را به دو دسته تقسيم كرديم. دسته اول رواياتى بود كه روز نزول آيه را هجده ذى الحجه بيان مى كرد، و گروه فراوانى از علماى اهل سنت آن روايات را پذيرفته بودند. | ||
دسته دوم رواياتى بود كه روز نزول آيه را نهم ذى الحجه يعنى روز عرفه | دسته دوم رواياتى بود كه روز نزول آيه را نهم ذى الحجه يعنى روز عرفه مى دانست، كه گروه اندكى از دانشمندان اهل سنت اين دسته از روايات را نقل نموده و قبول كرده بودند. لازمه پذيرش روايات دسته دوم اين است كه بايد روز عرفه را عيد بدانيم. بررسى در متن رواياتى كه نزول آيه اكمال را در روز عرفه مى داند ما را به چند اشكال مهم و جدى رهنمون مى سازد: | ||
==== '''اشكال اول:''' ==== | ==== '''اشكال اول:''' ==== | ||
چگونه ممكن است با تصريح قرآن مجيد روز عرفه از چنان اهميتى برخوردار باشد كه كفار مأيوس شده و دين به اكمال رسيده باشد و خداوند سبحان نيز از جاودانگى دين خشنود باشد، اما همه مسلمانان از آن روز و اهميت آن غافل بوده و نسبت به آن روز بى تفاوت باشند؟ تا آنجا كه يهوديان و مسيحيان اهميت آن را به مسلمانان يادآورى كنند! آيا امكان دارد روزى با چنين ويژگى هاى ممتازى در مدت كوتاهى پس از رسول اللَّه صلى الله عليه و آله به دست فراموشى سپرده شود و تنها خليفه دوم آن را يادآورى كند؟ | چگونه ممكن است با تصريح [[قرآن]] مجيد روز عرفه از چنان اهميتى برخوردار باشد كه كفار مأيوس شده و دين به اكمال رسيده باشد و خداوند سبحان نيز از جاودانگى دين خشنود باشد، اما همه مسلمانان از آن روز و اهميت آن غافل بوده و نسبت به آن روز بى تفاوت باشند؟ تا آنجا كه يهوديان و مسيحيان اهميت آن را به مسلمانان يادآورى كنند! آيا امكان دارد روزى با چنين ويژگى هاى ممتازى در مدت كوتاهى پس از رسول اللَّه صلى الله عليه و آله به دست فراموشى سپرده شود و تنها خليفه دوم آن را يادآورى كند؟ | ||
==== '''اشكال دوم:''' ==== | ==== '''اشكال دوم:''' ==== | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
==== '''اشكال چهارم:''' ==== | ==== '''اشكال چهارم:''' ==== | ||
اگر آيه اكمال در روز عرفه نازل شده باشد، ديگر نمى توان آيه ابلاغ را تفسير و تبيين كرد و بين اين دو آيه تهافت و تضاد بيّن و آشكارى به وجود خواهد آمد، زيرا بيشتر علماى اهل سنت بر اين باور اند كه آيه ابلاغ پس از حجةالوداع و در ميان راه مكه و مدينه نازل شده است. | اگر آيه اكمال در روز عرفه نازل شده باشد، ديگر نمى توان آيه [[ابلاغ ولایت|ابلاغ]] را تفسير و تبيين كرد و بين اين دو آيه تهافت و تضاد بيّن و آشكارى به وجود خواهد آمد، زيرا بيشتر علماى اهل سنت بر اين باور اند كه آيه ابلاغ پس از [[حجةالوداع]] و در ميان راه مكه و مدينه نازل شده است. | ||
در اين آيه ابلاغ، خداوند سبحان با تهديد و انذار خاصى به پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «پيام مرا به مردم برسان و اگر چنين نكنى وظيفه خود را انجام نداده اى». حال اگر آيه اكمال در روز عرفه نازل شده و در آن روز خداوند متعال دين را به كمال و انجام رسانده باشد و كفار از اين بابت در يأس و نااميدى قرار گرفته باشند، ديگر موضوع و پيام مهمى نمانده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله آن را در راه بازگشت از حجةالوداع ابلاغ نمايند، آن هم پيامى كه با اتمام رسالت پيامبر صلى الله عليه و آله گره و پيوند خورده باشد. | در اين آيه ابلاغ، [[خداوند]] سبحان با تهديد و انذار خاصى به پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «پيام مرا به مردم برسان و اگر چنين نكنى وظيفه خود را انجام نداده اى». حال اگر آيه اكمال در روز عرفه نازل شده و در آن روز خداوند متعال دين را به كمال و انجام رسانده باشد و كفار از اين بابت در يأس و نااميدى قرار گرفته باشند، ديگر موضوع و پيام مهمى نمانده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله آن را در راه بازگشت از حجةالوداع ابلاغ نمايند، آن هم پيامى كه با اتمام رسالت پيامبر صلى الله عليه و آله گره و پيوند خورده باشد. | ||
با توجه به اين كه مسأله نازل شدن آيه ابلاغ در حجةالوداع مورد اتفاق همه علماى اهل سنت مى باشد، اگر نظر اكثريت اهل سنت را بپذيريم كه آيه اكمال نيز در روز | با توجه به اين كه مسأله نازل شدن آيه ابلاغ در حجةالوداع مورد اتفاق همه علماى اهل سنت مى باشد، اگر نظر اكثريت اهل سنت را بپذيريم كه آيه اكمال نيز در روز [[غدیر]] نازل شده است، با كنار هم قرار دادن هر دو آيه ابلاغ و اكمال به يک نتيجه مهم و غير قابل ترديد مى رسيم، و آن انتصاب اميرالمؤمنين عليه السلام به ولايت و خلافت بلافصل رسول الله صلى الله عليه و آله مى باشد. | ||
در توضيح اشكال چهارم بايد گفت كه اگر بپذيريم آيه اكمال در روز عرفه نازل شده است، ديگر نمى توانيم آيه ابلاغ را تفسير و تبيين نماييم، زيرا در آيه ابلاغ، خداوند سبحان با شدت و حدّت پيامبر صلى الله عليه و آله خود را تهديد مى كند كه اگر آنچه را به تو دستور داده ايم ابلاغ نكنى رسالت پروردگار را به مردم نرسانده اى. اين چه امر مهمى است كه پيامبر صلى الله عليه و آله بايد آن را ابلاغ نمايند؟ | در توضيح اشكال چهارم بايد گفت كه اگر بپذيريم آيه اكمال در روز عرفه نازل شده است، ديگر نمى توانيم آيه ابلاغ را تفسير و تبيين نماييم، زيرا در آيه ابلاغ، خداوند سبحان با شدت و حدّت پيامبر صلى الله عليه و آله خود را تهديد مى كند كه اگر آنچه را به تو دستور داده ايم ابلاغ نكنى رسالت پروردگار را به مردم نرسانده اى. اين چه امر مهمى است كه پيامبر صلى الله عليه و آله بايد آن را ابلاغ نمايند؟ | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
نزلت سورة المائده على رسول الله صلى الله عليه و آله فى حجةالوداع فيما بين مكة و المدينة و هو على ناقته ... . فبركت به راحلته من ثقلها: سوره مائده در حجةالوداع و در منطقه ای ميان مكه و مدينه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد، در حالى كه ايشان سوار بر شتر بودند... . و شتر از سنگينى سوره توقف كرد و نشست. | نزلت سورة المائده على رسول الله صلى الله عليه و آله فى حجةالوداع فيما بين مكة و المدينة و هو على ناقته ... . فبركت به راحلته من ثقلها: سوره مائده در حجةالوداع و در منطقه ای ميان مكه و مدينه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد، در حالى كه ايشان سوار بر شتر بودند... . و شتر از سنگينى سوره توقف كرد و نشست. | ||
به خاطر سنگينى آيات سوره مائده، به ويژه تهديد و انذار خداوند نسبت به رسول الله صلى الله عليه و آله در رابطه با ابلاغ پيام مهم، مركب پيامبر صلى الله عليه و آله از حركت باز مى ايستد و توان حمل ايشان را از دست مى دهد. | به خاطر سنگينى آيات سوره مائده، به ويژه تهديد و [[انذار]] خداوند نسبت به رسول الله صلى الله عليه و آله در رابطه با ابلاغ پيام مهم، مركب پيامبر صلى الله عليه و آله از حركت باز مى ايستد و توان حمل ايشان را از دست مى دهد. | ||
قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: المائدة من آخر القرآن تنزيلاً. فأحلّوا حلالها و حرّموا حرامها: پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: سوره مائده آخرين سوره نازل شده قرآن است. پس حلال آن را حلال داريد و حرام آن را حرام دانيد. | قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: المائدة من آخر القرآن تنزيلاً. فأحلّوا حلالها و حرّموا حرامها: پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: سوره مائده آخرين سوره نازل شده قرآن است. پس حلال آن را حلال داريد و حرام آن را حرام دانيد. | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
== اتفاقات مهم روز عرفه == | == اتفاقات مهم روز عرفه == | ||
تا اينجا بيان شد كه ميان اهل | تا اينجا بيان شد كه ميان [[اهل سنت]]، دو نظريه در مورد شأن نزول آيه اكمال وجود دارد. براى پيگيرى پژوهش در اين قسمت از بحث بنا را بر اين مى گذاريم كه آيه اكمال در روز عرفه نازل شده است، و در اين روز كفار نااميد گشتند و دين به اكمال و اتمام رسيد. بنابراين نظر بايد به اين پرسش پاسخ داد كه: چه اتفاق مهمى در روز عرفه روى داد كه خداوند سبحان آيه اكمال را نازل فرمود؟ | ||
براى يافتن پاسخ، بايد به بررسى تاريخى بپردازيم و علت نزول احتمالى آيه اكمال در روز عرفه را دريابيم. تورّق صفحات تاريخ به ما نشان مى دهد كه در آخرين حج پيامبر صلى الله عليه و آله و در روز عرفه بیان احکام حج تمتع اتفاق افتاد: | براى يافتن پاسخ، بايد به بررسى تاريخى بپردازيم و علت نزول احتمالى آيه اكمال در روز عرفه را دريابيم. تورّق صفحات تاريخ به ما نشان مى دهد كه در آخرين حج پيامبر صلى الله عليه و آله و در روز عرفه بیان احکام حج تمتع اتفاق افتاد: | ||
در حجةالوداع و در روز عرفه، پيامبر صلى الله عليه و آله تمام احكام حج تمتّع را در گفتار و رفتار تبيين نمودند. ايشان در آن سال به تمام پرسش هاى مربوط به حج تمتّع پاسخ دادند. بيشتر روايات حج تمتع مربوط به آن سال بوده و از زبان پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده است كه با اندكى تتبّع در كتب روايى شيعيان و اهل سنت اين موضوع روشن مى گردد. بنابراين در روز عرفه احكام حج تمتّع با قول و فعل رسول الله صلى الله عليه و آله تبيين گشت. | در [[حجةالوداع]] و در روز عرفه، پيامبر صلى الله عليه و آله تمام احكام حج تمتّع را در گفتار و رفتار تبيين نمودند. ايشان در آن سال به تمام پرسش هاى مربوط به حج تمتّع پاسخ دادند. بيشتر روايات حج تمتع مربوط به آن سال بوده و از زبان پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده است كه با اندكى تتبّع در كتب روايى شيعيان و اهل سنت اين موضوع روشن مى گردد. بنابراين در روز عرفه احكام حج تمتّع با قول و فعل رسول الله صلى الله عليه و آله تبيين گشت. | ||
پس از اين مقدمه به اين نتيجه مى رسيم كه حج تمتّع يكى از واجبات بسيار مهم مى باشد، زيرا روزى كه احكام حج تمتّع به وسيله پيامبر صلى الله عليه و آله تعليم و تبيين شد، روزى است كه بر اساس يكى از دو نظر اهل سنت نعمت دين كامل و تام شد، و به اين جهت آيه اكمال نازل گرديد. | پس از اين مقدمه به اين نتيجه مى رسيم كه حج تمتّع يكى از واجبات بسيار مهم مى باشد، زيرا روزى كه احكام حج تمتّع به وسيله پيامبر صلى الله عليه و آله تعليم و تبيين شد، روزى است كه بر اساس يكى از دو نظر اهل سنت نعمت دين كامل و تام شد، و به اين جهت آيه اكمال نازل گرديد. | ||
| خط ۱۴۸: | خط ۱۴۸: | ||
۲. من كانت عنده وديعة فليؤدّها الى من ائتمنه عليها: هر كس نزد او امانتى هست آن را به صاحبش باز گرداند. | ۲. من كانت عنده وديعة فليؤدّها الى من ائتمنه عليها: هر كس نزد او امانتى هست آن را به صاحبش باز گرداند. | ||
۳. إن اكرمكم عند اللَّه اتقاكم، و ليس لعربى على عجمى فضل إلا بالتقوى: | ۳. إن اكرمكم عند اللَّه اتقاكم، و ليس لعربى على عجمى فضل إلا بالتقوى: گرامى ترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست. هيچ عربى بر عجم برترى ندارد مگر به سبب تقوا. | ||
۴. إنما النسى زيادة فى الكفر. يضلّ به الذين كفروا، يحلّونه عاماً و يحرّمونه عاماً ... . و إن عدة الشهور عند اللَّه إثناعشر شهراً فى كتاب اللَّه، يوم خلق السماوات و الارض. منها اربعة حُرُم: نسىء (جا به جا كردن و تأخير ماه هاى حرام) افزايشى در كفر است. دوران حكومت و سلطنت ايشان به پايان مى رسد، اما نمى دانستند كه بين نبوت و سلطنت تفاوت فراوانى است. | ۴. إنما النسى زيادة فى الكفر. يضلّ به الذين كفروا، يحلّونه عاماً و يحرّمونه عاماً ... . و إن عدة الشهور عند اللَّه إثناعشر شهراً فى كتاب اللَّه، يوم خلق السماوات و الارض. منها اربعة حُرُم: نسىء (جا به جا كردن و تأخير ماه هاى حرام) افزايشى در كفر است. دوران حكومت و سلطنت ايشان به پايان مى رسد، اما نمى دانستند كه بين نبوت و سلطنت تفاوت فراوانى است. | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
اين احتمال كه نااميدى و يأسى كه در صدر آيه اكمال ذكر شده به دليل ممانعت از ورود مشركان به مكه در حجةالوداع است مردود مى باشد، زيرا در سال قبل از حجةالوداع آمدن آنان به مسجدالحرام ممنوع شد. | اين احتمال كه نااميدى و يأسى كه در صدر آيه اكمال ذكر شده به دليل ممانعت از ورود مشركان به مكه در حجةالوداع است مردود مى باشد، زيرا در سال قبل از حجةالوداع آمدن آنان به مسجدالحرام ممنوع شد. | ||
با توجه به تمام مطالبى كه بيان نموديم، روشن مى شود كه اكمال و اتمام نعمت دين و نااميدى مشركان از تعرض و دست اندازى به اسلام و خشنودى ذات اقدس ربوبى از جاودانگى اسلام، هنگامى محقق | با توجه به تمام مطالبى كه بيان نموديم، روشن مى شود كه اكمال و [[نعمت|اتمام نعمت]] دين و نااميدى مشركان از تعرض و دست اندازى به اسلام و خشنودى ذات اقدس ربوبى از جاودانگى اسلام، هنگامى محقق مى شود كه قائم مقامى صالح و مورد تأييد خدا و رسول صلى الله عليه و آله براى نبوّت منصوب شود، تا بتواند از همه دستاوردهاى دين حفاظت كند و امور مسلمانان را تدبير نمايد و [[هدایت]] امت را به عهده بگيرد، و در عين حال بر سبک و سياق آورنده دين و گيرنده پيام وحى دانا و پايبند باشد. | ||
چنين انتخاب و انتصابى موجب نااميدى كافران مى گردد، نه بيان احكام حج تمتع يا بعضى از احكام ديگر. | چنين انتخاب و انتصابى موجب نااميدى كافران مى گردد، نه بيان احكام حج تمتع يا بعضى از احكام ديگر. | ||
| خط ۱۶۴: | خط ۱۶۴: | ||
از طرف ديگر، ترس از خدا يعنى ترس از خودمان و هراس از اعمال زشت و نادرست، زيرا ناموس آفرينش اقتضائات خاصى دارد. هنگامى كه خداوند به بندگان خود نعمتى را ارزانى بدارد، آن را از آنان باز نمى ستاند، مگر آنكه خودشان نعمت را با كفران از خود سلب كنند. خداوند در اين باره مى فرمايد: «ذلك بأن اللَّه لم يك مغيّراً نعمة انعمها على قوم حتى يغيّروا ما بانفسهم و ان اللَّه سميع عليم»: اين به دليل آن است كه خداوند نعمتى را كه به گروهى داده تغيير نمى دهد، جز آنكه آنها خودشان را تغيير دهند و خداوند شنوا و داناست. | از طرف ديگر، ترس از خدا يعنى ترس از خودمان و هراس از اعمال زشت و نادرست، زيرا ناموس آفرينش اقتضائات خاصى دارد. هنگامى كه خداوند به بندگان خود نعمتى را ارزانى بدارد، آن را از آنان باز نمى ستاند، مگر آنكه خودشان نعمت را با كفران از خود سلب كنند. خداوند در اين باره مى فرمايد: «ذلك بأن اللَّه لم يك مغيّراً نعمة انعمها على قوم حتى يغيّروا ما بانفسهم و ان اللَّه سميع عليم»: اين به دليل آن است كه خداوند نعمتى را كه به گروهى داده تغيير نمى دهد، جز آنكه آنها خودشان را تغيير دهند و خداوند شنوا و داناست. | ||
خداوند مى فرمايد: ما نعمت دين را به اكمال و انجام رسانديم و ديگر هيچ كمبود و نقصانى در آن وجود ندارد. مشركان نااميد | خداوند مى فرمايد: ما نعمت دين را به اكمال و انجام رسانديم و ديگر هيچ كمبود و نقصانى در آن وجود ندارد. مشركان نااميد گشته اند و هيچ دليلى وجود ندارد كه از آنان بترسيد، چون ما بقا و جاودانگى دين را تضمين نموده ايم. بايد فقط از خدا ترسيد، همانند مجرم كه از شخص قاضى هراسى ندارد. بلكه از جايگاه قاضى مى ترسد، و ترس او از آن جايگاه به خود او و جرمش باز مى گردد. ترس از خدا به كفران نعمت ولايت باز مى گردد. | ||
شيعيان با نعمت | شيعيان با نعمت [[ولایت]] چگونه رفتار كردند، و رفتار برخى گذشتگان و صحابه چگونه بود؟ مگر نه آن بود كه خليفه دوم - كه از صحابه رسول اللَّه صلى الله عليه و آله مى باشد - در روز غدير دست اميرالمؤمنين عليه السلام را فشرد و به ايشان عرض كرد: بخّ بخّ لك يابن ابى طالب! اصبحت مولاى و مولى كل مسلم: مبارک باد بر تو اى فرزند ابوطالب! امروز شما مولاى من و همه مسلمانان هستى. | ||
آيا اهل سنت مى توانند اين گفته او را انكار كنند؟ آيا انكار روايتى كه از مسلّمات كتب اهل سنت است امكان پذير مى باشد؟ | آيا اهل سنت مى توانند اين گفته او را انكار كنند؟ آيا انكار روايتى كه از مسلّمات كتب اهل سنت است امكان پذير مى باشد؟ | ||