سعد بن مالک انصاری (ابوسعید)

از نمونه‏ هاى بارز اتمام حجت و استدلال و يادآورى‏ هاى غدير، مواردى است كه توسط خود خداوند و معصومین ‏علیهم السلام و اصحابشان صورت گرفته است.

تمام راويانى كه در طول هزار و چهارصد سال حديث غدير را روایت كرده‏ اند نيز به گونه ‏اى جهاد خود را در مقابله با اهل سقیفه به نمايش گذاشته ‏اند.

يكى از اصحاب معصومين‏ عليهم السلام كه با غدير اتمام‏ حجت نموده ابوسعيد خدرى است:

الف) ابوسعيد خدرى صحابى پیامبر صلی الله علیه و آله يكى از بازگوكنندگان واقعه غدير به صورت نسبتاً مفصلى است. او در قسمتى از سخنانش مى‏ گويد:

پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير خم مردم را فراخواند ...، و بازوى على بن ابى ‏طالب‏ عليه السلام را گرفت و بلند كرد به طورى كه سفيدى زير بغل پيامبر صلى الله عليه و آله را مى‏ نگريستم.

سپس فرمود:

«مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلَاهُ، أللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ».

به بيان ديگر: در كنار آيات غدير، مى ‏توان همه احاديث وارد شده در ارتباط غدير با قرآن را به نوعى اتمام حجت غديرى -  قرآنى به حساب آورد.

به خصوص استشهاد به آيات قرآن در بسيارى از مواضع خطابه غدير -  آن هم از لسان پيامبر معظم‏ صلى الله عليه و آله -  بُعد ديگرى از جنبه قرآنى غدير را بيان مى ‏كند.

آياتى كه در خطابه غدير به عنوان شاهد يا تفسیر قرآن آمده ۵۰ مورد است كه اهميت اين سند دائمى غدير را با پشتوانه قرآنى جلوه‏ گر مى‏ سازد.

با توجه به همين استناد ريشه ‏اى غدير به قرآن، اتمام حجت‏ ها و دفاع از حريم غدير با تكيه بر آيات قرآنى در طول چهارده از سوى پيامبر و ائمه‏ عليهم السلام و اصحابشان صورت گرفته، كه از جمله آنها اتمام‏ حجت قرآنىِ ابوسعيد خدرى با آيه «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ» است كه بر فراز منبر نازل شد:

ابوسعيد خدرى از حاضران غدیر است و آنچه به چشم خود در غدير ديده بيان مى ‏كند. تأكيد او به اين جهت قابل توجه است كه آیه اکمال در حالى بر پيامبر نازل شد كه حضرت بر فراز منبر غدير بود و لحظاتى از اعلام ولايت نگذشته بود. او در قسمتى از سخنانش مى‏ گويد:

پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير خم مردم را فراخواند ... ، و بازوى على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام را گرفت و بلند كرد به طورى كه سفيدى زير بغل پيامبر صلى الله عليه و آله را مى ‏نگريستم.

سپس فرمود:

مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ، اللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ:

هر كس من صاحب اختيار او هستم على صاحب اختيار اوست، پروردگارا، دوست بدار هر كس او را دوست بدارد، و دشمن بدار هر كس او را دشمن بدارد، و يارى كن هر كس او را يارى كند، و خوار كن هر كس او را خوار كند.

ابوسعيد خدرى مى‏ گويد: حضرت از منبر پايين نيامده بود كه اين آيه نازل شد: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً».

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اللَّه اكبر از كامل شدن دين و كمال نعمت و رضايت پروردگار به رسالت من و ولايت على بعد از من.

ب) عبداللَّه بن علقمه از كسانى بود كه عمرى به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام ناسزا مى‏ گفت. يكسال به مكه رفت و نزد ابوسعيد خدرى آمد و از او پرسيد:

آيا هيچ منقبتى درباره على بن ابى‏ طالب عليه السلام شنيده ‏اى؟!

ابوسعيد گفت: آرى، مى ‏توانى از مهاجرين و انصار و قريش سئوال كنى.

پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير خم ابلاغ كاملى نمود و فرمود: اى مردم آيا من نسبت به مؤمنين از خود آنان سزاوارتر نيستم؟ گفتند:

آرى. و اين سؤال و جواب سه بار تكرار شد. سپس فرمود: اى على، نزديک بيا. پيامبر صلى الله عليه و آله دو دست او را بلند كرد به طورى كه زير بغل‏ هاى آنان را مى‏ ديدم، و فرمود:

«مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ»، و اين را سه مرتبه فرمود.

عبداللَّه بن علقمه -  كه تحت تأثير تبليغات بنى ‏اميه قرار داشت -  با تعجب پرسيد:

تو خودت اين را از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدى؟ ابوسعيد اشاره به گوش‏ه اى و سينه ‏اش كرد و گفت: دو گوشم شنيده و قلبم آن را در خود جاى داده است.

اينجا بود كه عبدالله گفت: من از ناسزا گفتن به على ‏عليه السلام استغفار و توبه مى ‏نمايم.

روايت حديث غدير

يكى از صحابه كه حدیث غدیر را نقل كرده سعد بن مالک انصارى خدرى، ابوسعيد (م ۶۳ يا ۶۴ يا ۶۵ يا ۷۴ ق) است.

ابن‏ عقده در «حدیث الولایة» و نيز ابوبکر بن مردویه حديث غدير را از ابوسعيد خدرى نقل كرده ‏اند.

همچنين در مدارک زير حديث غدير از او نقل شده است:

حافظ ابونعيم در «ما نزل من القرآن فى على‏ عليه السلام»، حافظ ابوسعيد مسعود بن ناصر سجستانى در «كتاب الولاية»، حافظ ابوالقاسم عبدالله حسکانی، حافظ ابوالفتح محمد بن على نطنزى در «الخصائص العلوية»، نيشابورى در تفسير خود، حموينى در «فرائد السمطین»، خوارزمی در «المناقب»، ابن ‏صباغ مالکی در «الفصول المهمة»، هیثمی در «مجمع الزوائد»، طبرانى در «المعجم الاوسط»، ابن ‏كثير در تفسيرش و نيز در «البدایة و النهایة»، سیوطی در «جمع الجوامع» و «تاريخ الخلفاء» و «الدرّ المنثور»، متقى هندى در «كنز العمال»، بدخشانی در «نزل الابرار»، آلوسی در «روح المعانى»، «تفسير المنار»، بدرالدين عينى در «عمدة القارى»، جزرى در «اسنى المطالب».

منبع

• چهارده قرن با غدير: ص۸۹، ۹۰.
• اسرار غدیر: ص۲۸۸.
• اولین میراث مکتوب درباره غدیر: ص۴۸.
• غدیر در قرآن: ج۳ ص۳۵۲، ۳۵۳.