آيه ۳۸ اعراف و غدیر

آیه ۳۸ اعراف و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	اعراف
شماره آیه	۳۸
جزء	۸
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
موضوع	لعنت‌کردن دشمنان غدیر یکدیگر را در قیامت
ترتیل آیه ترجمه صوتی

آیه ۳۸ سوره اعراف آیه‌ای تفسیرشده در خطبه غدیر که توصیفی از وضعیت دشمنان غدیر در قیامت است که یکدیگر را بر گمراهی از ولایت لعنت می‌کنند.

موقعیت تاریخی تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف چنین ترسیم شده است: نيمى از وقت خطبه بلند غدير سپرى شده بود. پیامبر صلى الله عليه و آله پس از آنكه مفهوم صراط مستقیم را روشن کرد، به معرفى دو گروه دوستان و دشمنان اهل‏ بیت‏ علیهم السلام پرداخت. تا در این قسمت صحنه روز قيامت را درباره دشمنان او بيان کرد.

طبق تفسیری که پیامبر صلی الله علیه وآله از آیه ارائه کرده معنای آیه چنین خواهد بود: دشمنان على‏ عليه السلام كه آيات خدا را تكذيب نموده و نسبت به آنها سركشى كردند اهل آتش‌اند و در آن دائمى خواهند بود و در آنجا یکدیگر را به سبب گمراهی لعنت خواهند کرد. همچنین، در ذیل تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف در خطبه غدیر نکته‌ای درباره عدم پذیرش عبادات جز با ولایت و برائت از دشمنان آن گفته شده است.

آیه‌ای تفسیرشده در غدیر

آیه ۳۸ سوره اعراف از جمله آیات تفسیرشده در غدیر دانسته شده است. به گفته برخی محققان، در غدير ۱۸ آيه قرآن به‌صراحت تفسیر شده است؛ به اين معنى كه پيامبر صلى الله عليه و آله متن آيه را جداگانه در خطبه بيان کرده و قبل يا بعد از آن به تفسيرش پرداخته است. اين موارد در مقابل آياتى است كه به‌صورت تضمين در كلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.

يكى از اين آيات، آيه ۳۸ سوره اعراف است: قالَ ادْخُلُوا فِى أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِى النَّارِ كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيها جَمِيعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ، قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ؛ گفت: همراه امت‏‌هايى از جن و انس كه قبل از شما بوده‌‏اند داخل آتش شويد، كه هر گروهى داخل آتش جهنم مى‏‌شوند همتاى خود را لعنت مى‏‌كنند تا هنگامى كه همه كنار يكديگر خود را در آتش مى‌‏يابند آخرين آنها به اولينشان مى‌‏گويد: پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند، پس عذاب چندبرابرى از آتش به آنان بده. خداوند در پاسخ مى‌‏فرمايد: براى همه عذاب چند برابر است ولى شما نمى‌‏دانيد .

آیه در متن خطبه غدير

آیه ۳۸ سوره اعراف در متن خطبه غدیر چنین نقل شده است: «اَلا اِنَّ اَعْداءَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّهُ فيهِمْ»: كُلَّما دَخَلَتْ اُمَّةٌ لَعَنَتْ اُخْتَها حَتّى اِذَا ادّارَكُوا فيها جَميعاً قالَتْ اُخْريهُمْ لاَوُليهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ اَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النّارِ، قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَ لكِنْ لا تَعْلَمُونَ؛ بدانيد كه دشمنان ايشان كسانى‌‏اند كه خداوند درباره آنان گفته است: هر گروهى كه داخل جهنم مى‏‌شود همتاى خود را لعنت مى‏‌كند، تا آنكه همه آنان در آنجا به يكديگر بپيوندند آخرين آنان با اشاره به اولين آنان مى‏‌گويند: پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند؛ پس عذاب دو چندان از آتش به آنان نازل كن. خدا مى ‌فرمايد: «براى هر دو گروه عذاب مضاعف است، ولى شما نمى‌‏دانيد .

آیه در وصف دشمنان غدیر

موقعیت تاریخی تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف چنین ترسیم شده است: نيمى از وقت خطبه بلند غدير سپرى شده بود. پیامبر صلى الله عليه و آله پس از آنكه مفهوم صراط مستقیم را روشن کرد، به معرفى دو گروه دوستان و دشمنان اهل‏ بیت‏ علیهم السلام پرداخت. تا اين فراز كه صحنه روز قيامت را درباره دشمنان او بيان مى‏‌كند.

طبق تفسیری که پیامبر صلی الله علیه وآله از آیه ارائه کرده معنای آیه چنین خواهد بود: دشمنان على‏ عليه السلام كه آيات خدا را تكذيب نموده و نسبت به آنها سركشى كردند اهل آتش‌اند و در آن دائمى خواهند بود. چه كسى ظالم‌‏تر از دشمنان على‏ عليه السلام است كه به خدا دروغ بستند يا نشانه‏‌هاى خدا را تكذيب كردند. آن هنگام كه مرگشان فرا رسد، فرستادگان خدا از آنان مى‌‏پرسند: كجايند آنچه غير از خدا صدا مى‏‌زديد؛ در پاسخ مى‏‌گويند: از نزد ما گم شده‏‌اند، و سپس بر عليه خود شهادت مى‏‌دهند كه كافر بوده‌‏اند.

آنگاه به دشمنان على‏ عليه السلام گفته مى‌‏شود: شما هم نزد امت‏‌هاى قبلى كه در آتش هستند برويد كه آنچنان دچار نكبت‏‌اند كه يكديگر را لعنت مى‏‌كنند و گناه را بر عهده پيشينيانشان قرار مى‏‌دهند؛ ولى خداوند به دشمنان على‏ عليه السلام خواهد فرمود: عذاب پيروان سقیفه همانند بنيانگذاران آن است، كه به پيروان خود خواهند گفت: شما هم مانند ما تخفيفى از عذاب نداريد، پس مانند ما بچشيد و حاصل کار خود را ببينيد.

هیچ عبادتی بدون ولایت پذیرفته نیست

در ذیل تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف در خطبه غدیر نکته‌ای درباره عدم پذیرش عبادات جز با ولایت و برائت از دشمنان آن گفته شده است؛ برای نمونه در روایتی چنین آمده است: يا على، اگر بنده‏‌اى هزار سال خدا را عبادت كند، خدا از او قبول نمى‏‌كند جز با ولايت تو و امامان از فرزندانت و ولايت تو پذيرفته نمى‏‌شود جز با برائت از دشمنانت و دشمنان امامان از فرزندانت.

مبنای این عدم پذیرش هم در کلامی از اميرالمؤمنين ‏عليه السلام آمده است: بر عهده آن دو است گناه امت محمد صلى الله عليه و آله؛ تا روز قيامت هر خونى كه به ناحق ريخته شود و هر مالى كه به حرام خورده شود و هر ناموسى كه به حرام تصرف شود و هر حكمى كه به ظلم داده شود بر عهده آن دو است، بدون آنكه از گناه انجام‌دهنده آن چيزى كم شود.

منابع

• اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• کتاب سلیم بن قیس الهلالی؛ سلیم بن قیس هلالی، تحقیق: علاء‌الدین موسوی، تهران: مؤسسة البعثة (قسم الدراسات الإسلامية)، ۱۴۰۷ق.
• کنزالفوائد؛ محمد بن علی کراجکی، تحقیق: عبدالله نعمه، قم: دار الذخائر، ۱۴۱۰ق.