آيه ۴۰ غافر و غدیر
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| سوره | سوره غافر (۴۰) |
| آیه | ۴۰ |
| جزء | ۲۴ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | تناسب کیفر با گناه مرتکب در آخرت |
در غدير ۱۸ آيه قرآن به صراحت تفسیر شده است؛ به اين معنى كه پيامبر صلى الله عليه و آله متن آيه را جداگانه در خطبه بيان فرموده و قبل يا بعد از آن به تفسيرش پرداخته است.اين موارد در مقابل آياتى است كه به صورت تضمين در كلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.
يكى از اين آيات، آيه ۲۸ سوره زخرف است:
مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ و أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ 
:
«هر که بدی کند جز به مانند آن کیفر نیابد، و از مردان یا زنان کسانی که کار شایسته انجام دهند در حالی که مؤمن باشند، آنان در بهشت درآیند و در آن بی حساب روزی یابند.»
اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است[۱]:
متن خطبه غدير
«الا انَّ اوْلِيائَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ: يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسابٍ»: بدانيد كه دوستان اهلبيت كسانى اند كه خداوند عز و جل مى فرمايد: «بدون حساب وارد بهشت مى شوند».[۲]
«الا انَّ اوْلِيائَهُمْ، لَهُمُ الْجَنَّةُ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ»: بدانيد دوستان اهل بیت علیهم السلام كسانى اند كه بهشت براى آنان است و بدون حساب در آن روزى داده مى شوند.[۳]
موقعيت قرآنى
دو عبارت فوق نسخه بدل يک فقره از دو منبع است و در دومى به صورت اقتباس و تضمين آيه در كلام حضرت بيان شده كه مطابق متن قرآن است، ولى در اولى كه به عنوان نص قرآن آمده كلمه يُرْزَقُونَ فِيها را ندارد.با توجه به اينكه در قرآن آيه اى بدون اين كلمه نداريم، مى توان اطمينان پيدا كرد كه اين كلمه در عبارت اول افتاده است، به خصوص آنكه در نسخه بدل وجود دارد.
موقعيت تاريخى
اين عبارت در مراحلى از خطبه است كه پيامبر صلى الله عليه و آله با استناد به قرآن اوصاف و خصوصيات دوستان و دشمنان اهل بيت عليهم السلام را مى شمارد و به آخر خطبه نزديک مى شود، و چه زيباست معرفى دوستان آل محمد عليهم السلام در متن قرآن!
تحليل اعتقادى
در اين آيه خداوند جزاى گناهان را به اندازه آن و با دقتى كه جزاى عمل از معادل و مثل آن تجاوز نكند قرار داده، ولى ايمان آورندگان به ولايت على بن ابى طالب عليه السلام آنگاه كه عمل صالحى انجام دهند خداوند پاداش چندين برابر كه از معادل آن بسيار فراتر است قرار داده، و آن بهشت و روزى بى حسابش است.
اين تفسير باز مى گردد به اينكه اعمال غير اولياى اهلبيت عليهم السلام نزد خداوند ارزشى ندارد و سزاى آن بهشت نخواهد بود، همان گونه كه امام باقر علیه السلام مى فرمايد:
اگر بنده اى بين ركن و مقام عبادت كند به گونه اى كه چون مشک پوسيده شود، ولى خدا را با محبت و ولايت ما اهلبيت ملاقات نكند، خداوند از او نمى پذيرد.[۴]
و در روايت ديگر خداوند در شب معراج به پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اگر بنده اى از بندگانم مرا عبادت كند تا حدى كه طاقتش تمام شود، سپس مرا ملاقات كند در حالى كه ولايت اهل بيت عليهم السلام را انكار مى كند، او را داخل آتش مى نمايم.[۵]
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است: ای گروه مردم! من همان صراط مستقیم و راه راستی هستم که خداوند به شما امر فرموده از آن پیروی کنید. و بعد از من علیّ‌بن‌ابی‌طالب علیه السلام، سپس فرزندان من از صلب او صراط مستقیم‌اند. همان پیشوایانی که مردم را به راه حقّ هدایت می‌نمایند، و بدان‌وسیله دادگری می‌کنند. سپس آیات مبارکه‌ی سوره‌ی حمد را تلاوت نمود: سپاس و ستایش خدای راست. پروردگار جهانیان. آن بخشاینده‌ی مهربان. خداوند و فرمانروای روز پاداش. تو را می‌پرستیم و بس، و از تو یاری می‌خواهیم و بس. ما را به راه راست راه بنمای. راه کسانی که به آنان نعمت دادی نیکویی کردی نه راه خشم گرفتگان بر آن‌ها و نه راه گمراهان. و اشاره فرمود به اینکه این آیات شریفه در حقّ من و درباره‌ی آنان نازل شده است: آگاه باشید [دوستان و] اولیای خدا، نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند!. بدانید «حزب اللَّه» پیروزان و رستگارانند. و نیز اولیای ربّ العزیز جمعی باشند که حضرت ملک وهّاب در حقّ ایشان فرماید: یَدْخُلُونَ الجَنَّةَ یُرْزَقُونَ فیها بِغَیْرِ حِساب
در تفسیر اهل بیت علیهم السلام ذیل این آیه شریفه مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ و أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده است:
به‌زودی امّت به هفتادوسه گروه متفرّق خواهند شد، که هفتادودو گروه در آتش و یک گروه در بهشت خواهند بود. سیزده گروه از هفتاد و سه گروه محبّت ما اهل بیت را ادّعا می‌کنند، ولی یکی از آن‌ها در بهشت و دوازده گروه در آتش‌اند. گروه نجات یافته هدایت شده که آرزوی [بهشت دارند] و مؤمن و تسلیم و موافق و هدایت‌کننده‌اند، آنان کسانی‌اند که به من ایمان آورده و در مقابل امر من تسلیم و مطیع من هستند. از دشمن من بیزاری جسته و مرا دوست می‌دارند و دشمنم را مبغوض می‌دارند. آنان‌که به حقّ من و امامتم و واجب‌بودن اطاعتم از روی کتاب خدا و سنّت پیامبرش معرفت دارند.
در نتیجه [از عقیده‌ی خود] بر نمی‌گردند و شک نمی‌کنند، به خاطر آنکه خداوند قلبشان را از معرفت حقّ ما نورانی کرده و فضیلتشان را به آنان فهمانده است، و به آنان الهام کرده و ناصیه‌ی آنان را گرفته و در شیعیان ما داخل نموده است، به‌طوری که قلب‌هایشان اطمینان یافته و یقینی پیدا کرده که شکّی با آن مخلوط نمی‌شود.
من و جانشینانم بعد از من تا روز قیامت هدایت‌کننده هدایت یافته‌ایم. کسانی که خداوند آنان را در آیه‌های بسیاری از قرآن در کنار خود و پیامبرش قرار داده، و ما را پاک نموده و از گناهان معصوم داشته و ما را شاهدین بر خلقش و حجّت در زمینش و خزانه‌داران علمش و معادن حکمتش و تفسیرکنندگان وحی خود قرار داده است.
ما را با قرآن و قران را با ما قرار داده، که نه ما از آن جدا می‌شویم و نه آن از ما جدا می‌شود تا در حوض کوثر بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شویم. در بین هفتاد و سه فرقه فقط آن یک گروهند که از آتش و از همه‌ی فتنه‌ها و گمراهی‌ها و شبهه‌ها نجات یافته هستند و آن‌ها بحق اهل بهشتند. آنان هفتاد هزارند؛ یَدْخُلُونَ الجَنَّةَ یُرْزَقُونَ فیها بِغَیْرِ حِساب. [۶]