آيات ۹۲ تا ۹۵ حجر و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
آیات ۹۲ تا ۹۵ سوره حجر از جمله آياتى دانسته شده که در سفر [[حجةالوداع]] پس از اتمام اعمال حج و در مسير [[مکّه|مکه]] تا غدير بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد:<ref>غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۵.</ref> | آیات ۹۲ تا ۹۵ سوره حجر از جمله آياتى دانسته شده که در سفر [[حجةالوداع]] پس از اتمام اعمال حج و در مسير [[مکّه|مکه]] تا غدير بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد:<ref>غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۵.</ref> | ||
{{قرآن|فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ | {{قرآن|فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿۹۲﴾ عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۹۳﴾ فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ ﴿۹۴﴾ إِنَّا كَفَيْناكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ ﴿۹۵﴾|ترجمه=قسم به پروردگارت از همه آنان سؤال خواهيم كرد درباره آنچه انجام مى‌دهند. پس با صداى بلند آنچه بدان مأمورى ابلاغ كن و از مشرکان اعراض نما، و ما تو را از شر مسخره‌كنندگان حفظ می‌كنيم}}. | ||
== موقعيت تاريخى نزول == | == موقعيت تاريخى نزول == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۲۴
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | حجر |
| شماره آیه | ۹۲ تا ۹۹ |
| جزء | ۱۴ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | اهمیت اعلان ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام و حفظ پیامبر صلی الله علیه و آله از دشمنان غدیر |
آیات ۹۲ تا ۹۵ سوره حجر آیاتی نازل شده در غدیر که محتوای آنها تأکید بر اهمیت اعلان ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام و حفظ پیامبر صلی الله علیه و آله از دشمنان غدیر است.
نزول آيات ۹۲ تا ۹۵ سوره حجر در رخداد غدیر را چنین تحلیل اعتقادی کرده‌اند: اول اینکه در این آیات با تأکید فراوان آمده که در قیامت ولايت على عليه السلام امری است که از آن سؤال خواهد شد؛ دوم آنکه پیامبر صلی الله علیه و آله باید با صدای بلند اعلام ولایت را به عنوان مأموریت الهی انجام دهد و اين امر پروردگار به قدرى مهم است كه در انجام آن به هيچ عكس‌العملى نبايد اعتنا كرد؛ سوم اینکه در اين آيه خداوند صريحاً به پيامبرش وعده خنثى‌سازى توطئههاى منافقان را می‌دهد و در عمل هم برگزارى مراسم سه‌روزه در آرامش و حفظ حضرت از خطر قتل در كوه هرشى، نشان داد كه وقتى ضمانت خداوند پشتوانه عمل باشد، هيچ قدرتى توان بر هم زدن آن را ندارد.
آیه‌ای نازل‌شده در غدیر
آیات ۹۲ تا ۹۵ سوره حجر از جمله آياتى دانسته شده که در سفر حجةالوداع پس از اتمام اعمال حج و در مسير مکه تا غدير بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد:[۱]
فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿۹۲﴾ عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۹۳﴾ فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ ﴿۹۴﴾ إِنَّا كَفَيْناكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ ﴿۹۵﴾؛ قسم به پروردگارت از همه آنان سؤال خواهيم كرد درباره آنچه انجام مى‌دهند. پس با صداى بلند آنچه بدان مأمورى ابلاغ كن و از مشرکان اعراض نما، و ما تو را از شر مسخره‌كنندگان حفظ می‌كنيم 
.
موقعيت تاريخى نزول
برخی محققان موقعیت تاریخی نزول آیات ۹۲ تا ۹۵ سوره حجر را چنین تصویر کرده‌اند: بلال حبشی در روز سيزدهم ذى‌الحجه در مكه از طرف پيامبر صلى الله عليه و آله اعلان عمومى داد: فردا هيچ‌كس -جز معلولان- نبايد بماند و همه بايد حركت كنند، تا پس از طى مسافت چهار روزه، بتوانند روز پنجم را در غدير حاضر باشند.[۲] با اين اعلان همه مردم آماده شدند. پس از يک روز توقف در صبح روز چهاردهم، قافله حجاج كه عدهاى از اهل مكه و اهل يمن نيز آنان را همراهى می‌كردند، به‌سوى غدير به‌حركت در آمد. در بين راه نيز وحى الهى همچنان نازل مىشد و غدير را پشتيبانى مىكرد.
حذيفه يمانى كه گزارش لحظه به لحظه اين سفر تاريخى را ارائه داده، مرحله بعدى نزول آيات در روز سوم حركت را چنين ترسيم مىكند: «فَسارَ رَسُولُ اللَّه صلى الله عليه و آله يَوْمَيْنِ وَ لَيْلَتَيْنِ. فَلَمّا كانَ فِى الْيَوْمِ الثالِثِ اتاهُ جِبْرَئيلُ بِآخِرِ سُورَةِ الْحِجْرِ فَقالَ: اقْرَءْ»: فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ، إِنَّا كَفَيْناكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ . «قالَ: وَ رَحِلَ رَسُولُ اللَّه صلى الله عليه و آله وَ اغَذَّ السَّيْرَ مُسْرِعاً لِيَنْصِبَ عَلِيّاً عَلَماً لِلنّاسِ؛ پيامبر صلى الله عليه و آله دو روز و دو شب راه پيمود. روز سوم كه شد جبرئيل آيات آخر سوره حجر را آورد و گفت: بخوان: قسم به پروردگارت از همه آنان سؤال خواهيم كرد درباره آنچه انجام می‌دهند. پس با صداى بلند آنچه بدان مأمورى ابلاغ كن و از مشرکان اعراض نما، و ما تو را از شر مسخره‌كنندگان حفظ می‌كنيم».[۳]
در اينجا بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله از آنجا حركت كرد و سرعت سير را زيادتر نمود تا امیرالمؤمنین را به‌عنوان نشانه و علامتى براى مردم منصوب نمايد.[۴]
تحليل اعتقادى نزول آیه
نزول آيات ۹۲ تا ۹۵ سوره حجر در رخداد غدیر را چنین تحلیل اعتقادی کرده‌اند: در موقعيتى كه نيمى از مسير مكه تا غدير طى شده و كاروان به مقصد نزديک شده بود، نشانه اشراف كامل پروردگار بر لحظه‌لحظه اين برنامه اعتقادى دیده می‌شد. سه نكته مهم درباره غدير در اين مقطع بيان شده است:
سؤال از همه مردم درباره ولايت
«قسم به پروردگارت از همه آنان سؤال خواهيم كرد درباره آنچه انجام می‌دهند»: خداوند قسم ياد مىكند و با دو نشانه زبانی تأکید عنايت بيشترى نسبت به آن نشان مىدهد و با آوردن كلمه «أَجْمَعِينَ» اين تأكيد را بيشتر مىنمايد. همه اين تأكيدات درباره اين است كه از عملكرد مردم سؤال خواهد شد. آنچه مهم است ارتباط اين عملكرد با مسئلهاى است كه پيامبر صلى الله عليه و آله در حال حركت به‌سوى آن است و آن چيزى جز اعلام ولايت على عليه السلام نيست. در حديث ديگرى كه از پيامبر صلى الله عليه و آله درباره اين آيه پرسيدند، فرمود: درباره ولايت على بن ابىطالب سؤال مىشود.[۵]
اعلان ولايت، مأموريتى الهى با صداى بلند
«پس با صداى بلند آنچه بدان مأمورى ابلاغ كن و از مشرکان اعراض نما». در اين آيه چهار نكته درباره ولايت به‌چشم مى‌خورد:
- نكته اول: كلمه «اصدع» درباره ولايت به‌كار رفته، در حالى كه در اكثر موارد از كلمه «بلِّغ» و نظاير آن استفاده شده است. «اصدع» به‌معناى اعلان با صداى بلند و ابلاغى است كه اطمينان از رسيدن خبر به مخاطبان در آن لحاظ شده باشد؛ مراسم غدير اين‌گونه ابلاغ شد، به طورى كه خبر آن تا دورترين نقاط جهان آن روز و امروز منتشر شد.[۶]
- نكته دوم: كلمه «تُؤْمَرُ» حاكى از مأموريت الهى ولايت است و صراحتى در نزول امر ولايت از جانب خدا بر پيامبر صلى الله عليه و آله است.[۷]
- نكته سوم: «مُشْرِكين» با توجه به اينكه پس از فتح مكه پيامبر صلى الله عليه و آله دشمنی از مشرکان نداشت، منظور از مشرکان يا منافقينى هستند كه با ظاهر اسلام باطن شرک را حفظ كردهاند و يا كسانى هستند كه مايلند در خلافت پيامبر صلى الله عليه و آله شركتى داشته باشند.[۸]
- نكته چهارم: كلمه «أَعْرِضْ» حاكى از بىتوجهى و اعتنا‌نكردن است؛ يعنى اين امر پروردگار به قدرى مهم است كه در انجام آن به هيچ عكس‌العملى نبايد اعتنا كرد.[۹]
وعده حفظ پيامبر صلى الله عليه و آله
«و ما تو را از شر مسخره‌كنندگان حفظ می‌كنيم»: چنانكه در اوايل خطابه غدیر آمده، يكى از عمده‌ترين موانع بر سر راه ابلاغ ولايت در غدير حضور مسخره‌كنندگان اسلام بود كه همان منافقان بودند. پيامبر صلى الله عليه و آله در خطبه غدير فرمود: «از جبرئيل خواستم كه از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ اين مهم معاف بدارد، زيرا ... از حيلههاى مسخره‌كنندگان اسلام اطلاع دارم».[۱۰]
در اين آيه خداوند صريحاً به پيامبرش وعده خنثى‌سازى توطئههاى آنان و دفع خطر آنان را مىدهد. در عمل هم برگزارى مراسم سه‌روزه در آرامش و حفظ حضرت از خطر قتل در كوه هرشى،[۱۱] نشان داد كه وقتى ضمانت خداوند پشتوانه عمل باشد، هيچ قدرتى توان بر هم زدن آن را ندارد. نكته ديگرى كه در متن حديث عبارت: «اتاهُ جِبْرَئيلُ بِآخَرِ سُورَةِ الْحِجْرِ؛ جبرئيل آيات آخر سوره حجر را آورد» است. از اين جمله مى‌توان استفاده كرد كه آيات نازل‌شده در اين مورد همه آيات آخر سوره حجر است و اختصاص به چند آيه ذكر شده ندارد.[۱۲]
پانویس
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۲۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۷، ص۱۱۱.
- ↑ ارشاد القلوب، ج۲، ص۱۹۶؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۹۸.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۶۹.
- ↑ مناقب اميرالمؤمنين عليه السلام، ج۱، ص۱۵۶، ح۹۰؛ شواهد التنزيل، ج۱، ص۴۲۳، ح۴۵۲، مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ص۱۵۲؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۲۷۱.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۷۰.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۷۰.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۷۰.
- ↑ غدیر در قرآن، ج۱، ص۷۰.
- ↑ برای اطلاع بیشتر نگاه کنید: اسرار غدير، ص۱۳۹، بخش۲.
- ↑ برای اطلاع بیشتر نگاه کنید: غدير در قرآن، ج۱، ص۱۰۸؛ غدیر در قرآن، ج۲، ص۱۰۱؛ غدیر در قرآن، ج۲، ص۴۰۶؛ غدیر در قرآن، ج۳، ص۷۷.
- ↑ غدير در قرآن، ج۱، ص۷۱؛ واقعه قرآنى غدير، ص۵۹.
منابع
- إرشاد القلوب المنجی من عمل به من أليم العقاب؛ حسن بن ابی‌الحسن محمد الديلمی، تحقیق: سید هاشم میلانی، تهران: انتشارات اسوه، ۱۳۸۲ش.
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- شواهد التنزيل لقواعد التفضيل فی الآیات النازلة فی أهل البیت صلوات الله و سلامه علیهم؛ عبیدالله بن عبدالله حسکانی، تحقیق: محمدباقر حسکانی، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۱ق.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- مناقب آل ابی‌طالب؛ محمد بن علی بن شهرآشوب مازندرانی، تحقیق: محمدحسین آشتیانی و سید هاشم رسولی محلاتی، قم: مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.
- مناقب الإمام أميرالمؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام؛ محمد بن سلیمان کوفی، تحقیق: محمدباقر محمودی، قم: مجمع إحیای فرهنگ اسلامی، ۱۴۲۳ق.
- واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.