نعمان بن عجلان انصاری

نعمان بن عجلان زُرَقی

اطلاعات فردی
نام کامل	نعمان بن عجلان بن نعمان بن عامر بن زُریق الأنصاری
سرشناسی	از اصحاب پیامبر صلی الله علیه وآله و امام علی علیه السلام، راوی حدیث غدیر، شاعر و فرماندار بحرین و عمان
خویشان سرشناس	نعیم بن عجلان انصاری (برادر، از شهدای کربلا)
اطلاعات علمی
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	حکومت، شعر، روایت حدیث
علت شهرت	فرماندار بحرین و عمان در دولت امام علی علیه السلام، سپس پیوستن به معاویه

نعمان بن عجلان زُرَقی، از صحابه پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و از انصار مدینه بود که در دوره خلافت امام علی علیه السلام مدتی به عنوان والی بحرین و عمان فعالیت داشت. وی از راویان حدیث غدیر و از یاران امام علی علیه السلام در جنگ‌های جمل و صفین به‌شمار می‌رود. با وجود پیشینه درخشان در حمایت از اهل‌بیت علیهم السلام، در پایان کار به‌سبب سوءاستفاده از بیت‌المال، از امام جدا شد و به معاویه پیوست.

زندگی‌نامه

نعمان بن عجلان از تیره بنی‌زریق، از قبایل انصار مدینه بود. او از جمله اصحابی است که به حضور پیامبرصلی الله علیه وآله رسید و در برخی رویدادها نقش ایفا کرد. بنابر نقل‌ها، پیامبرصلی الله علیه وآله در روزهای بیماری او به عیادتش رفت و برای بهبودش دعا کرد. نعمان پس از شهادت حمزه بن عبدالمطلب، عموی پیامبرصلی الله علیه وآله، با خوله بنت قیس ـ همسر پیشین حمزه ـ ازدواج کرد.

در منابعی چون انساب‌الاشراف و شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید از وی به‌عنوان فردی یاد شده که در صف مدافعان اهل‌بیت و امام علی علیهم السلام قرار داشت و در جنگ‌های جمل و صفین در سپاه امام حضور یافت. همچنین نصر بن مزاحم منقری در وقعة صفین، او را از شاهدان ماجرای حکمیت میان امام علی علیه السلام و معاویه ذکر کرده است.نعیم بن عجلان انصاری، از شهدای کربلا، برادر نعمان بود که در قیام امام حسین علیه السلام حضور یافت.

نعمان شاعری زبردست بود و در دفاع از ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب علیه السلام اشعاری سرود. از مشهورترین سروده‌های او، شعری است که در ماجرای سقیفه و نیز در جریان جنگ صفین خوانده شد.در یکی از ابیات خود، او امام را «وصیّ پیامبر و پسرعم رسول خدا» خوانده و او را «قهرمان حقیقت و نابودگر سواران گمراهی» معرفی می‌کند. ابن ابی‌الحدید این اشعار را پاسخ ادبی نعمان به سروده‌های عمرو بن عاص در دفاع از جریان سقیفه دانسته است.

امام علی علیه السلام پس از جنگ صفین، نعمان زُرَقی را به‌عنوان والی بحرین و عمان منصوب کرد. با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که وی در دوران فرمانداری، اموال بیت‌المال را میان خویشاوندان و قبیله بنی‌زُریق تقسیم می‌کرد. هنگامی که این خبر به امام علی علیه السلام رسید، آن حضرت طی نامه‌ای او را از چنین رفتاری برحذر داشت و به بازگشت از انحراف مالی فرمان داد. امام در نامه خویش تأکید کرد که خیانت در امانت، موجب زیان دنیوی و عذاب اخروی است و از نعمان خواست تا در رفتار خود بازنگری کند و گزارش دقیقی از خراج منطقه به کوفه ارسال نماید. پس از آشکار شدن این تخلف، نعمان از منصب خود کنار گذاشته شد و به معاویه پیوست.

روایت حدیث غدیر

یکی از صحابه که حدیث غدیر را نقل کرده نعمان بن عجلان انصاری است. در ماجرای احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام به حدیث غدیر در رحبه کوفه به نقل اصبغ بن نباته، از جمله کسانی که در مناشده حضرت به حدیث غدیر گواهی دادند نعمان بن عجلان است. همچنین قاضی در «تاریخ آل محمدع لیهم السلام» وی را از جمله راویان حدیث غدیر از صحابه شمرده است.

عن الأصبغ قال: نشد علیٌّ علیه السلام الناس فی الرحبة: «من سمِع النبیّ صلی الله علیه وآله یوم غدیر خُمّ ما قال إلّا قام، و لا یقوم إلّا من سمع رسول اللَّه صلی الله علیه وآله یقول». فقام بضعة عشر رجلًا فیهم أبو أیّوب الأنصاریّ، و أبو عمرة بن عمرو بن محصن، و أبو زینب- بن عوف الأنصاری- و سهل بن حنیف‏؛ و خزیمة بن ثابت، و عبد اللَّه بن ثابت الأنصاریّ، و حُبشی بن جنادة السلولی، و عُبید بن عازب الأنصاریّ، و النعمان بن عجلان الأنصاریّ، و ثابت بن ودیعة الأنصاریّ، و أبو فضالة الأنصاریّ، و عبد الرحمن بن عبد ربّ الأنصاریّ، فقالوا: نشهد أنَّا سمعنا رسول اللَّه صلی الله علیه وآله یقول: «ألا من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه، اللّهمّ والِ من والاه، و عادِ من عاداه، و أحبَّ من أحبّه و أبغض من أبغضه، و أعن من أعانه».

أصبغ بن نباته روایت کرده است که علی علیه‌السلام مردم را در محل رحبه کوفه جمع کرد و فرمودند: «هر کس سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله را در روز غدیر خم شنیده است، بایستی برخیزد، و فقط کسانی که کلام پیامبرصلی الله علیه وآله را شنیده‌اند بلند می‌شوند.» پس دوازده نفر از جمله ابو ایوب انصاری، ابو عمرة بن عمرو بن محصن، ابو زینب بن عوف انصاری، سهل بن حنیف، خزیمه بن ثابت انصاری، عبدالله بن ثابت انصاری، حبشی بن جناده سلولی، عبید بن عازب انصاری، نعمان بن عجلان انصاری، ثابت بن ودیعه انصاری، ابو فضاله انصاری و عبدالرحمن بن عبدرب انصاری برخاستند و گفتند: «شهادت می‌دهیم که ما رسول خدا صلی الله علیه و آله را شنیدیم که فرمود: "هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست؛ خدایا دوست بدار آنکه علی را دوست دارد و دشمن بدار آنکه دشمن علی است؛ و دوست بدار آنکه به علی یاری می‌رساند و دشمن بدار آنکه به او دشمنی کند.