آيه ۱۷۹ آل عمران و غدیر
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| سوره | سوره آل عمران (۳) |
| جزء | ۳و۴ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | آزمون الهی برای جدا سازی مؤمن از منافق |
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش ششم خطبه غدیر، مسئله غصب خلافت را به طور صريح مطرح كرد و فرمود:
«به زودى بعد از من امامت را به عنوان پادشاهى و غاصبانه قرار مى دهند».
سپس غاصبين را لعنت كردند و پس از اشاره به آيات ۳۱ و ۳۵ سوره الرحمن، آيه ۱۷۹ سوره آل عمران 
لِيَذَرَ الْمُؤْمِنينَ عَلى ما اَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ 
را مطرح كرد و آن را در كلام خود تضمين كرده به عنوان هشدار فرمود:
«خداى عزوجل شما را به حال خود رها نخواهد كرد تا آنكه خبيث را از پاكيزه جدا كند و خداوند شما را بر غيب مطلع نمى كند».
به تعبير ديگر:
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش ششم خطبه غدیر، حضرت جدايى خبیث و طیب به وسيله امتحان الهی را مطرح فرمود.
اين بار پيامبر صلى الله عليه و آله آيه ۱۷۹ سوره آل عمران:
لِيَذَرَ الْمُؤْمِنينَ عَلى ما اَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ را مطرح كرد و آن را در كلام خود تضمين كرده به عنوان هشدار فرمود:
«خداى عزوجل شما را به حال خود رها نخواهد كرد تا آنكه خبيث را از پاکیزه جدا كند و خداوند شما را بر غيب مطلع نمى كند»:
«مَعاشِرَ النّاسِ، اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَكُنْ لِيَذَرَكُمْ عَلى ما اَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ، وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ»:
اى مردم، خداوند عز و جل شما را به حال خود رها نخواهد كرد تا آنكه خبيث را از پاكيزه جدا كند، و خداوند شما را بر غيب مطلع نمى كند.[۱]
امام سجّاد علیه السلام فرمود: قریش نزد ابوطالب جمع شدند و درحالی‌که رسول‌خدا صلی الله علیه و آله نزد او بود گفتند: «... اگر راستگو است به ما بگوید چه کسی از ما ایمان می‌آورد و چه کسی کفر می‌ورزد پس اگر او را راستگو بیابیم به او ایمان می‌آوریم». در نتیجه آیه ما كانَ اللهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنينَ عَلى ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ... نازل شد.[۲]
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: جبرائیل علیه السلام گفت: «ای محمّد صلی الله علیه و آله! خدای تعالی به تو امر نموده که میان اصحابت در زمین پیمان برادری ببندی همان‌گونه که خداوند در آسمان میانشان پیمان برادری بست». گفتم: «من آن‌ها را نمی‌شناسم». گفت: «من در مقابل تو ایستاده‌ام هرگاه مؤمنی را برپا داشتی به تو می‌گویم: «فلانی را بلند کن که او مؤمن است و هرگاه کافری را برپا داشتی به تو می‌گویم: «فلانی را بلند کن که او کافر است پس میان آن‌ها پیمان برادری ببند». وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله چنین کرد، داد و فریاد منافقان بلند شد. پس خدای تعالی نازل فرمود: ما کانَ اللهُ لِیَذَرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلی ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ حَتَّی یَمِیزَ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّب. [۳]
جابر رحمة الله علیه گوید: نزد رسول‌خدا صلی الله علیه و آله نشسته بودیم که ناگاه علی علیه السلام آمد. هنگامی‌که پیامبر صلی الله علیه و آله به او نگاه کرد، فرمود: «ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است. همتایی برای او نیست». گفتیم: «راست گفتی ای رسول‌خدا صلی الله علیه و آله! ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است. همتایی برای او نیست.
گمان ما بر این بود که شما این سخن را نمی‌گویی مگر اینکه از چیزی که دیده‌ای تعجّب کنی». فرمود: «بله. هنگامی‌که علی علیه السلام را دیدم که می‌آید به یاد سخنی که دوستم جبرئیل علیه السلام برایم گفت افتادم».
در ادامه فرمود: «جبرئیل علیه السلام گفت: «من از خداوند درخواست کردم که امّت، اطراف علی علیه السلام جمع شوند [از او حمایت کنند و دچار تفرقه نشوند] پس خداوند از آن امتناع فرمود مگر آنکه بعضی از آن‌ها را به‌وسیله‌ی بعضی دیگر بیازماید حَتّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ... [۴]