ابوالهیثم بن التیهان

ابوالهیثم بن تیهان، با نام کامل مالک بن تیهان بن مالک انصاری، یکی از صحابه برجسته پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و از یاران وفادار امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود. او از قبیله اوس و اهل مدینه بود، که پیش از اسلام نیز به یکتاپرستی گرایش داشت و از بت‌پرستی بیزار بود.

زندگینامه

ابوالهیثم در سال یازدهم بعثت، پس از آگاهی از ظهور اسلام، به این دین گروید. او در هر دو بیعت عقبه (اول و دوم) حضور یافت و به عنوان یکی از نقبای دوازده‌گانه پیامبر صلی الله علیه وآله برگزیده شد، که نشان از جایگاه والای او در میان مسلمانان داشت.

ابن تیهان در تمامی غزوات پیامبر صلی الله علیه وآله از جمله بدر، احد و خندق شرکت داشت. او به دلیل مهارتش در جنگیدن با دو شمشیر، لقب "ذوالسیفین" (صاحب دو شمشیر) را به خود اختصاص داد.

مالک بن تیهان از ثروتمندان مدینه به شمار می‌رفت و نخلستانی داشت که در آن از پیامبر صلی الله علیه وآله و همراهانش پذیرایی می‌کرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله میان او و عثمان بن مظعون پیمان برادری (عقد اخوت) برقرار کرد، پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، ابوالهیثم از مخالفان سرسخت خلافت ابوبکر و از حامیان پرشور امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود. او در کنار شخصیت‌های برجسته‌ای چون عمار یاسر و سلمان فارسی، به دفاع از حق امام علی علیه السلام پرداخت و از بیعت با ابوبکر امتناع ورزید.

او در جنگ جمل در رکاب حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام حضور داشت و سرانجام سال 37 هجری قمری در جریان نبرد صفین به شهادت رسید.

اتمام حجت ابوالهيثم با غدير

از نمونه ‏هاى بارز اتمام حجت و استدلال و يادآورى‏ هاى غدير، مواردى است كه توسط خود خداوند و معصومین‏ علیهم السلام و اصحابشان صورت گرفته است.

تمام راويانى كه در طول هزار و چهارصد سال حدیث غدیر را روايت كرده ‏اند نيز به گونه‏ اى جهاد خود را در مقابله با اهل سقیفه به نمايش گذاشته ‏اند.

يكى از اصحاب معصومين ‏عليهم السلام كه با غدير اتمام ‏حجت نموده ابوالهيثم بن تيهان است:

دوازده نفر با اجازه امیرالمؤمنین‏ علیه السلام قرار گذاشتند در روز جمعه كه ابوبكر منبر مى‏ رود در مقابل منبر اجتماع كنند و آنچه درباره ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ دانند بگويند تا هم اتمام حجت بر ابوبكر باشد و هم بر مردم.

روز جمعه يكى پس از ديگرى برخاستند و مطالبى گفتند تا نوبت به ابوالهيثم بن تيهان رسيد. او گفت: من گواهى مى‏ دهم كه پيامبرمان على‏ عليه السلام را در روز غدير منصوب كرد.

عده ‏اى از انصار در اين باره به گفتگو پرداختند كه منظور پيامبر صلى الله عليه و آله از اين اقدام چه بود و در اين باره سخن بسيار گفتند. لذا عده ‏اى را خدمت آن حضرت فرستادند و در اين باره سؤال كردند. فرمود:

به آنان بگوييد: «على  بعد از من صاحب اختيار مؤمنين است و دلسوزترين مردم براى امت من است».

من به آنچه در خاطرم بود شهادت دادم. هر كس مى‏ خواهد ايمان بياورد و هر كس مى‏ خواهد كافر شود. وعده ‏گاه روز قيامت است.

روايت حديث غدير

يكى از صحابه كه حديث غدير را نقل كرده ابوالهيثم بن التيهان (م ۳۷ ق) است. ابن‏ عقده در كتاب «حدیث الولایة» و جعابی در «نخب المناقب» و خوارزمی در مقتل خود و نيز در كتاب «تاريخ آل‏ محمد عليهم السلام»، ابوالهيثم بن التيهان را در شمار راويان حدیث غدیر از صحابه ذكر كرده ‏اند.

همچنين سمهودی در «جواهر العقدین» حديث غدير را در ماجراى احتجاج اميرالمؤمنين ‏عليه السلام به حديث غدير در رحبه کوفه نقل كرده، كه از جمله كسانى كه در مناشده حضرت به حديث غدير گواهى دادند ابوالهيثم بن التيهان است.

شهادت به غدير در صفين

در صفين كه حضرت فضايل خود من جمله حديث و ماجراى غدير را فرمود، دوازده نفر از اهل بدر برخاستند و گفتند:

ما شهادت مى‏ دهيم كه اين مطالب را همانطور كه گفتى از پیامبر صلی الله علیه و آله شنيديم، نه يک حرف زياد نمودى و نه كم كردى، و پيامبر صلى الله عليه و آله ما را بر اين مطلب شاهد گرفت.

بقيه هفتاد نفر هم گفتند: «اين مطالب را شنيديم ولى همه آن را حفظ نكرديم، ولى اين دوازده نفر برگزيدگان و بهتران ما هستند».

از بين آن دوازده نفر چهار نفر برخاستند: ابوالهيثم بن تيهان، ابوایوب انصاری، عمار بن ياسر و خزیمة بن ثابت ذوالشهادتين، كه خداوند آنان را رحمت كند. اينان گفتند:

شهادت مى‏ دهيم كه سخن پيامبر صلى الله عليه و آله را شنيديم و آن را حفظ كرديم كه در آن روز فرمود در حالى كه ايستاده بود و على هم در كنار او ايستاده بود.

سپس پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

اى مردم، خداوند به من دستور داده كه براى شما امام و وصىّ و جانشينى منصوب كنم كه وصى پيامبرتان در ميان شما و جانشين من در امتم و بين اهل‏ بيتم بعد از من باشد.

كسى كه خداوند در كتابش اطاعت او را بر مؤمنين واجب كرده و به شما دستور ولايت او را داده است.

من از ترس اهل نفاق و تكذيب آنان از پروردگارم خواستم كه اين دستور را از عهده من بردارد، ولى خداوند مرا ترسانيد كه بايد ابلاغ كنم و گرنه مرا عذاب خواهد كرد.