سعید بن جبیر اسدی

سعید بن جبیر اسدی

اطلاعات فردی
نام کامل	سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی وابلی
سرشناسی	از تابعین
تولد	۴۵ق کوفه
وفات	سال ۹۴ یا ۹۵ق
نحوه درگذشت	کشته شدن به دست حجاج
محل دفن	واسط عراق
اطلاعات علمی
استادان	عبدالله بن عباس
شاگردان	جعفر بن المغیرة • الأعمش• عطاء بن سائب
تالیفات	تفسیر قرآن
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	راوی حدیث و مفسر قرآن
علت شهرت	تفسیر قرآن، قیام بر علی حجاج بن یو سف ثقفی

سعید بن جبیر بن هشام اسدی والبی، از بزرگان تابعین، مفسران و محدثان برجسته اسلام و از اصحاب امام سجاد علیه السلام بود. او به عنوان شخصیتی عابد، زاهد، فقیه، قاری و مفسر بزرگ قرآن شناخته می‌شود.

روایت حدیث غدیر

یکی از تابعین که حدیث غدیر را از صحابه نقل کرده سعید بن جبیر اسدی کوفی است. ابن کثیر در تاریخش حدیث غدیر را از سعید بن جبیر و او از ابن‌عباس نقل کرده است. ذهبی و خزرجی و ابن حجر: او را توثیق کرده‌اند.

نسائی در کتاب «الخصائص» نقل کرده است: از سعید بن جبیر، از ابن‌عباس، از بریده که گفت: با علی (علیه‌السلام) به یمن رفتم و از او رفتار خشنی دیدم. وقتی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمدم، علی را نزد ایشان بدگویی کردم و او را کوچک شمردم. چهره پیامبر تغییر کرد و فرمود: ای بریده! آیا من برای مؤمنان از خودشان سزاوارتر نیستم؟ گفتم: بله، ای رسول خدا. فرمود: هر کس من مولای او هستم، علی نیز مولای اوست.

جایگاه راوی

سعید بن جبیر بن هشام اسدی والبی، درباره کنیه او اختلاف است؛ برخی ابومحمد و برخی ابوعبدالله گفته‌اند. شیخ طوسی کنیه او را ابومحمد دانسته، اما محمدتقی تستری این نظر را اشتباه دانسته و معتقد است کنیه صحیح او ابوعبدالله است، زیرا ابومحمد کنیه سعید بن مسیب بوده است. اکثر مورخان نیز کنیه او را ابوعبدالله دانسته‌اند.

به او لقب «والبی» داده‌اند، زیرا او و پدرش در حمایت بنی والبه بودند. همچنین به دلیل زهد و گریه فراوان، به او «فقیه البکاء» نیز گفته‌اند.

سعید در سال ۴۵ هجری قمری در کوفه به دنیا آمد، اما اصالتاً حبشی بود و از موالی بنی والبه بن حارث از طایفه بنی اسد به‌شمار می‌رفت. پدرش جبیر، اصالتاً حبشی بود که مدتی در خاندان بنی اسد به عنوان برده زندگی کرد و پس از مسلمان شدن، آزاد شد. سعید بن جبیر از بزرگ‌ترین مفسران قرآن در عصر خود بود و نزد عبدالله بن عباس، صحابی برجسته پیامبر، به فراگیری علوم دینی، تفسیر و حدیث پرداخت. ابن‌عباس او را بر فرزندان خود ترجیح می‌داد و اجازه نقل حدیث به او داد، در تاریخ الاسلام آمده است که تفسیر قرآن را از چهار نفر اخذ کن: مجاهد، سعید بن جبیر، عکرمه و ضحاک؛ این جمله نشان‌دهنده جایگاه والای او در تفسیر قرآن است.

مهم‌ترین استاد او عبدالله بن عباس بود. همچنین از ابن عمر، حضرت علی علیه السلام، ابومسعود بدری، ابن عمرو، ابوموسی اشعری، عبدالله بن مغفل، عدی بن حاتم و ابوهریره روایت نقل کرده است. شاگردان او شامل جعفر بن مغیره، اعمش و عطاء بن سائب بودند. سعید بن جبیر از اصحاب و شاگردان امام سجاد علیه السلام بود و به ایشان ارادت ویژه داشت. برخی منابع علت شهادت او به دست حجاج را تشیع و دفاع از اهل بیت دانسته‌اند. فضل بن شاذان نقل کرده که در آغاز امامت امام سجاد علیه السلام، پنج نفر از اصحاب خاص ایشان بودند که یکی از آن‌ها سعید بن جبیر بود.

سعید بن جبیر در قیام عبدالرحمن بن محمد بن اشعث علیه حجاج بن یوسف شرکت کرد. پس از شکست قیام، به اصفهان و قم گریخت و مدتی در این شهرها زندگی کرد. سرانجام در مکه دستگیر و به دستور حجاج بن یوسف در سال ۹۵ هجری به شهادت رسید. گفته‌اند پس از شهادت سعید، حجاج بیش از چهل روز زنده نماند و در این مدت دچار عذاب روحی و بیماری شد. سعید بن جبیر کتابی در تفسیر قرآن دارد که مورد اعتماد بزرگان اهل سنت همچون سیوطی بوده است.