تبلیغ
آموزشِ تبليغ غدير[۱]
آنچه در مورد تبلیغ غدیر ارائه شده از كلام و عمل معصومين عليهم السلام است. در يک نگاه راهكارهاى گوناگون براى موقعيت هاى متفاوت زمانى و مكانى ابلاغ غدیر را از سيره آن بزرگواران مى آموزيم. در نگاه ديگر مقايسه شرايط خطرناک و زمينه هاى نامساعد تبليغى در زمان ايشان با زمان حاضر، ما را براى حداكثر استفاده از موقعيت هاى امروزى ابلاغ غدير و دفاع از آن بيدار مى كند:
- ما امروز شيوه هاى كلى تبليغ غدير را از معصومین علیهم السلام آموخته ايم كه بايد در هر زمان و مكان، به صورت جمعى يا فردى، به شيوه گفتارى يا نوشتارى و يا هر ابزار ديگر براى اطلاع رسانى غدير استفاده كنيم.
- از پشتوانه هاى علمى غدير كه معصومين عليهم السلام نشان ما داده اند فهميده ايم كه چگونه با شناسائى و مطالعه و تدريس پرونده علمى غدير، در ميدان بحثهاى علمى چه براى دوستان غدير و چه در مقابله با دشمنان آن، با استدلال هاى محكم به استناد قرآن و نشان دادن شهرت جهانىِ غدير و ارائه خطابه بلند و پر محتواى آن، غديرِ عزيز را از بلندترين قله هاى جهان به اهل عالم نشان دهيم.
- با روشهاى عَمَلى معصومين عليهم السلام در تبليغ غدير فرا گرفته ايم كه چگونه ابعاد گسترده تبليغ عملى غدير را به اجرا در آوريم. با احياى مسجد غدير و تاريخچه آن مكان اعتقادى، ترويج زيارت امير غدير، و رواج تبريكات و ملاقات هاى روز غدير، برپائى جشنهاى بزرگ غدير و هداياى غديرى و آموزش عبادات عيد غدير، با همه اين شيوه هاى عملى تابلوهاى غدير را در جاى جاى جامعه بر فراز و چراغهاى زيباى آن را در گوشه و كنار جهان روشن نگه مى داريم.
- دقت در دستور اكيد معصومين عليهم السلام براى فرهنگسازى عمومى غدير، به ما آموخته است كه در ترويج ادبيات و شعر غدير، و نيز انتشار دعاها و زيارات مشتمل بر معارف غدير، و همچنين نشر كتابها و نرمافزارهاى غديرى، طرح هاى نو در تبليغ عملى غدير ارائه نماييم.
- با بررسى جهت گيرى هاى معصومين عليهم السلام در تبليغ غدير، دريافته ايم كه بايد غير عادى بودن مراسم غدیر را به مردم ثابت كنيم، و بايد به همه نشان دهيم كه محور ابلاغ غدير شخص پيامبر صلى الله عليه و آله است و هر كس با آن مخالفت كند با ختم نبوت مقابله كرده است. بايد زمينه هاى شهرت غدير را هر چه بيشتر فراهم كنيم و نشان دهيم كه دستور ابلاغ غدیر همگانى است. بايد در زمينه رسميت غدير در تقويم اسلام كار كرد تا مانند عاشورا احترام آن در مناطق غير شيعه هم پذيرفته شود. بايد فرصت هاى حساس تبليغى را براى غدير نشانه گرفت و به نقل حديث آن اهتمام ورزيد؛ و در زمينه ادبيات غدير محتواى اعتقادى تاريخى معارف آن را جلوه داد.
- توجه به كيفيت برخورد معصومين عليهم السلام با دشمنان غدیر، اين مسئوليت را بر عهده ما گذاشته كه به پرورش نيروهاى متخصص غدير بپردازيم. افرادى كه مفهوم ولایت و جايگاه آن در دين را با تفكر بايسته درباره غدير دريافته باشند؛ تا بتوانند با اتمام حجت كامل و ريشه يابىِ ضديت ها با غدير، به مقابله با مخالفين گوناگون آن بروند و در اثبات حق غدير سربلند باشند.
- با دقت در موقعيت هاى هر يک از معصومين عليهم السلام در تبليغ غدير، از دشوارىها و خطرات آن عصر درس گرفته ايم كه امروز در شرايط مساعد تبليغى، و با دقت در شرايط متفاوت و مخاطبان گوناگون غدير، ما هم براى موقعيت هاى مختلف برنامه هاى چند جانبه تدارک ببينيم.
جا دارد در اينجا با اذعان به حضور در بهترين شرايط تبليغ جهانى غدير، بار ديگر با پيام آورِ غدير و اميرِ غدير و امامانِ غدير و آخرين طلايه دار غدير پيمان مى بنديم، كه در حد قدرت و امكان خود در راه تبليغ غدير كوتاهى نكنيم، و پرچم «مَن كُنتُ مَولاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَولاهُ» را با انگيزه «فَليُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ وَ الوالِدُ الوَلَدَ»، به نسل هاى آينده غدير و پرچمداران پيشتاز آن تحويل دهيم.
با عزمى راسخ در اوج ادب و احترام، خطاب به صاحبان غدیر عريضه خدمت تقديم داشته مى گوييم:
يا رسول اللَّه، اى مُبلِّغ اعظم غدير، با يادآورى آن اساس محكم كه شما براى غدير بنيان نهاديد، و آن زحمات طاقت فرسا كه در راه آن كشيديد، با احساس نعمت غدير كه امروز در دل هاى ما جاى گرفته خود را مديون تمام عيار شما مى دانيم.
يا امیرالمؤمنین، اى اميرِ بزرگِ غدير، تلاش بى وقفه شما براى احياى غديرِ از دست رفته به دست سقيفه، در بحرانىترين شرايط بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله، چه در بيست و پنج ساله غصب خلافت و چه پنج ساله خلافت ظاهرى، ما را بيدار مى كند كه اين سفره باز غدير به چه قيمتى گسترده شده و چه صبر عظيمى در راه آن به كار گرفته شده است.
يا فاطمة الزهرا، اى شهيدِ مظلوميتِ غدير، ياد شما و محسنتان كه در روزهاى غصب حق غدير براى دفاع از علىِ مظلوم به استقبال آتش و تازيانه و سيلى رفتيد، و با پهلوى شكسته و بازوى سياه و بدن مجروح و صورت كبود غدير را احيا نموديد، براى هميشه فرياد ما را براى دفاع از غدير بر مىآورد و اجازه بى تفاوتى در مقابل سقيفه به ما نمى دهد.
اى امامانِ غدير، دفاعِ شما از كيانِ غدير در اختناق اموى و عباسى، و زنده نگه داشتن درخت پر بار ولايت در شرايط ظلمانى غصب خلافت، براى ما بيدارباشى است كه بايد شجره طيبه غدير را براى هميشه زنده و پربار و سايه گستر مردم جهان نگه داريم.
اى آخرين وارث غدير، در روزگار غيبتت ما غديريان را براى ابلاغ جهانى غدير يارى فرما، تا با آخرين امكانات روز غايبين از غدير را آگاه نماييم؛ و براى روزگار ظهورت، كه لذت غدير را خواهيم چشيد آماده شويم.
امر به معروفِ غدير با هدايتِ معصوم عليه السلام[۲]
در زيارت امامان معصوم عليهم السلام مى خوانيم:
اَشهَدُ اَنَّكَ اَمَرتَ بِالمَعروفِ وَ نَهَيتَ عَنِ المُنكَرِ: شهادت مى دهم كه شما به معروف امر كرديد و از منكر نهى نموديد.
و در خطابه غدیر مى خوانيم:
اَلا وَ اِنَّ رَأسَ الاَمرِ بِالمَعرُوفِ اَن تَنتَهوا اِلى قَولى وَ تُبَلِّغوهُ مَن لَم يَحضُر وَ تَأمُروهُ بِقَبولِهِ عَنّى وَ تَنْهَوهُ عَن مُخالَفَتِهِ، فَاِنَّهُ اَمرٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنّى؛ وَ لا اَمرَ بِمَعروفٍ وَ لا نَهىَ عَن مُنكَرٍ اِلّا مَعَ اِمامٍ مَعصومٍ:
بالاترين امر به معروف آن است كه سخن مرا بفهميد و آن را به كسانى كه حاضر نيستند برسانيد و او را از طرف من به قبولش امر كنيد و از مخالفتش نهى نماييد، چرا كه اين دستورى از جانب خداوند عز و جل و از نزد من است، و هيچ امر به معروف و نهى از منكرى نمى شود مگر با امام معصوم.
ايده هاى تبليغ غدير[۳]
يكى از مسائل جانبى غدير مسئله ايده هاى تبليغى براى غدير است. به همين منظور بارها فراخوان داده شده تا هر كس هر ايده اى دارد ارائه كند، كه در واقع فراخوان ولایت و امامت نيز هست.
به عنوان مثال چهارمين فراخوان ايده هاى مسجدى (فام ۴) است كه با موضوع «ايده هاى غديرى» و به همت كانون خورشيد و همكارى باشگاه ايده پردازان مسجدى برگزار گرديده، كه علاقمندان بهترين ايده هاى خود را با موضوع غدير در بانک ايده باشگاه ايدهپردازان مسجدى به آدرس masjedidea.ir و تا مهلت ارسال مهر ماه ۱۳۹۵ ارسال كرده اند. ضمناً قرار بوده به برترين ايده ها جوايز ارزشمندى اهدا شود، و منتخب ايده هاى جمع آورى شده در يک جلد كتاب مستقلاً به چاپ رسيده و منتشر شود.
به عنوان مثال:
- برپايى نماز جماعت غدير خم در مساجد، به ويژه مساجد جامع شهر.
- اهداى شال سبز به سادات مسجدى و پلاک على عليه السلام به سادات مسجدى.
- برپايى موكب شادى در خيابانها و محله هاى منتهى به مساجد شهر.
- پخش نواهاى ولايى بر بام مساجد و منازل به طور هم زمان در شب عيد غدير.
- عيادت از بيماران سالمند و كودک در بيمارستان هاى شهر در ايام دهه ولايت و امامت.
- ساخت مسجد در شهرها مطابق با اماكن تخريب شده در بقيع و غدير خم بر مبناى عكس هاى به جا مانده.
طرحى ديگر براى ارائه ايده هاى تبليغى تنظيم شده كه به اين شرح است:
دستپخت نذرى
مخاطب: عموم
مجرى: بانوان
محل اجرا: منزل
زمان اجرا: عيد غدير خم
ما در خانواده در منزل بهترين غذا را براى همسر و فرزندان خود طبخ نمايد.
بسيارى از علما سفارش كرده اند در منزل هم غذاى نذرى بپزيد؛ يعنى غذاى خود را نام و ياد اهل بیت علیهم السلام طبخ نماييد، ولو براى اهل خانه باشد.
روز عید غدیر خم تمرين خوبى براى پخت غذاى نذرى در منزل است. بانوان مى توانند بهترين غذا و دستپخت خود را براى اهل منزل در اين روز تهيه كنند.
افطار المؤمنين
مخاطب: عموم
مجرى: مساجد و هيئات
محل اجرا: اماكن عمومى شهر
زمان اجرا: عيد غدير خم
توزيع افطارى ساده در مساجد شهر در شام عيد غدير. افطارى مسجد را مى توان در اماكن عمومى و پرتردد انجام داد، تا فرهنگ روزه دارى غدير نهادينه گردد.
سفره هدايت
مخاطب: عموم
مجرى: ائمه جماعات
محل اجرا: مسجد
زمان اجرا: عيد غدير خم
سادات و شيعيان مناطق مرزى و سنى نشين، از اقليت هاى دينى به ويژه از اهل سنت محله خود دعوت به عمل آورده و آنها را مهمان سفره اطعام غدیر نمايند. اين سفره اطعام مى تواند در مسجد محل و يا منزل ائمه جماعات پهن شود، و بسا باعث جذب ديگر مذاهب به مكتب تشیع گردد.
با كاروان غدير
مخاطب: عموم
مجرى: ائمه جماعات و مبلغان دينى
محل اجرا: ميادين اصلى شهر
زمان اجرا: ماه ذى الحجه
جهت ابلاغ غدیر انجام طرح نقشه خوانی و پرده خوانی غدير بر مبناى بيان روزشمار دهه ولايت و معرفى حوادث و وقايع غدير جذابيت خود را دارد؛ به اين صورت كه از ابتداى ماه ذى الحجه مبلغان و ائمه جماعات در مناطق مختلف به وسيله نقشه ها و پرده هاى مربوطه، وقايع و حقايق غدير را به اطلاع عموم برسانند.
هنگامه بيعت
مخاطب: عموم
مجرى : تشكل هاى مسجدى
محل اجرا: حياط مسجد
زمان اجرا: عيد غدير خم
طرح تهيه طومار بيعت با امیرالمؤمنین علیه السلام در مساجد شهر و در محافل و اماكن مذهبى و اعلام مراسم تجديد پيمان با ولايت اميرالمؤمنين و ساير ائمه عليهم السلام به عموم مردم شهر. اين ايده مى تواند ضمن جشن هاى غديرى برگزار شود.
احياگران غدير
مخاطب: عموم
مجرى: رسانه ملى
محل اجرا: تلويزيون و راديو
زمان اجرا: دهه ولايت و امامت
معرفى فعاليت هاى خودجوش و مردمى شيعيان جهان در معرفى غدير و ابلاغ پيام آن به مردم جهان. نمونه اين تجارب ارزشمند و به اشتراک گذارى آنها مى تواند در تقويت ابلاغ غدير مؤثر باشد.
ديگ غذاى نذرى
مخاطب: عموم
مجرى: تشكل هاى مسجدى، هيئات
محل اجرا: مسجد جامع
زمان اجرا: عيد غدير خم
در آستانه دهه ولايت - عيد قربان تا غدير - مى توانيم يک ديگ خالى در وسط مسجد قرار دهيم و داخل آن مقدارى حبوبات و وسايل آش يا هر غذاى ديگر قرار دهيم و عموم را دعوت به فراخوان پخت آن نماييم. تجربه نشان داده است كه مى توان با اين روش، دهها ديگ غذا در در محله، شهر و روستا آماده نمود و اطعام عمومى غدير را صورت بخشيد.
پايگاه نذورات غدير
مخاطب: عموم
مجرى: تشكل هاى مسجدى
محل اجرا: مسجد
زمان اجرا: عيد قربان تا غدير
از ابتداى دهه ولايت و امامت - يعنى عيد سعيد قربان - در مجاورت مسجد پايگاه پذيرش نذورات و قربانى روز عيد غدير بر پا نماييم، و قربانى مردمى و نذورات آنها را تحويل گرفته، و با برنامه اى منظم آنها را ميان عموم مردم توزيع نموده، و يا واسطه اطعام فقرا باشيم. حتى مى توانيم اعلام كنيم قربانى هاى خود را به نيت اميرالمؤمنين عليه السلام در مسجد ذبح كنيد.
شب شعر غدير
مخاطب: عموم
مجرى: تشكلهاى مسجدى
محل اجرا: مسجد جامع
زمان اجرا: دهه ولايت و امامت
برگزارى محافل ادبى و شعرخوانى با موضوع عيد غدير و ولايت در مساجد و اماكن مذهبى با حضور شاعران و اديبان هر شهر، همراه با مسابقه مشاعره جهت جذابيت بخشيدن به اين مراسم.
مشاعره مى تواند براى گروه هاى سنى مختلف برگزار گردد. در پايان برگزيدگان اهداى جوايز صورت گيرد.
ظرف اطعام غدير
مخاطب: عموم
مجرى: هنرمندان و خطاطان
محل: اماكن عمومى شهر
زمان اجرا: دهه ولايت و امامت
طراحى ظرف ويژه اطعام غدير جهت فرهنگ سازى اطعام غدير و عرضه و توزيع و فروش در اماكن عمومى.
اين ظروف مى تواند لعابى، به رنگ هاى سبز و آبى، همراه با خطوط اسليمى و به ويژه مزيّن به اسامى مبارک حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام باشد.
قرض الحسنه غدير
مخاطب: عموم
مجرى: امام جماعت
محل اجرا: دفتر مسجد
زمان اجرا: عيد غدير خم
تأسيس صندوق قرض الحسنه مسجد يا محله با عنوان صندوق غدير، جهت اعطاى وام و كمک به نيازمندان محله.
امام جماعت به همراهى خيرين مسجدى و بزرگان و معتمدن محل مى توانند در افتتاح و راه اندازى اين صندوق سهيم باشند.
پيام سبز
مخاطب: سادات محله
مجرى: امام جماعت
محل اجرا: سراى محله
زمان اجرا: عيد غدير خم
ارسال كارت تبریک غدير همراه با يک شاخه گل از طرف مسجد به منزل سادات محله.
اين كارت پستال مى تواند شامل پيامى از خطبه غدير، عباراتى از زيارات غدير، دعوت به جشن به همراه يک شيرينى كوچک باشد.
پشتوانه هاى تبليغى غدير در شيوه معصومين عليهم السلام[۴]
چه براى آموزش غدیر و چه در مقام دفاع از آن، استدلال به پشتوانه هاى علمى آن عقلها را بيدار مى كند و طالبين راه راست را هدايت مى نمايد.
همان گونه كه دشمنان را از قدرت نمايى كاذب باز مى دارد و مخالفانِ سقيفه اىِ غدير را لال مى كند. در نگاه ديگر اقرار دوستان يا دشمنان غدیر در برابر استدلال هايى كه براى اثبات آن مطرح مى شود عظمت آن در بُعد علمى را نشان مى دهد.
استناد به قرآن در تبليغ غدير، و استدلال با اشتهار و تواتر غدير بين همه مسلمانان، و استشهاد به عظمت سند و متن خطابه غدير، از شيوه هايى است كه معصومين عليهم السلام به كار گرفته اند.
اين استدلال ها در برابر مخاطبان متفاوتى از دوست يا دشمن، در مقام ابلاغ غدير يا دفاع از آن مورد استفاده قرار گرفته؛ و اقرارهاى مخاطبين حاكى از تأثير به سزاى آنها در اين هدف داشته است.
در چهار قسمت اين بخش، به موارد اين پشتوانه هاى تبليغى غدير مى پردازيم:
دفاع از غدير به صورت استدلال
استدلال و اقرار گرفتن از دوست يا دشمن يكى از روش هاى متداول در دفاع از غدير توسط امامان عليهم السلام است. اين شيوه چه به صورت جمعى و چه انفرادى، به شكل گفتارى يا نوشتارى مكرر در زندگى امامان عليهم السلام ديده مى شود.
چنانكه امام حسین علیه السلام در مِنا از دوستان[۵]، و امیرالمؤمنین علیه السلام بارها از دشمنان در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله درباره غدير اقرار گرفت؛ و اين به معناى استدلال به دليلى است كه مخاطب پذيرفته است.[۶]
همچنين امام هادی علیه السلام در نامه به اهل اهواز برايشان درباره غدير استدلال فرمود.[۷] اميرالمؤمنين عليه السلام را مى بينيم كه بر ابوبكر به طور خصوصى استدلال غديرى فرمود، و امام باقر علیه السلام را كه در اين باره براى ابوبصیر ادله غدير را بيان فرمود.
دفاع از غدير با استناد به قرآن
شيوه اى كه در دفاع معصومين عليهم السلام از غدير موارد متعددى دارد، استناد به قرآن در اين مسئله است. كتاب اللَّه كه پشتوانه همه مسلمانان و سند دائمى و مقبول آنان است، بهترين سند براى پذيرفتن حق درباره غدير است، كه ائمه عليهم السلام از اين شيوه كمال استفاده را در هدایت مردم به سوى غدیر برده اند.
با توجه به اينكه بيش از ۳۰۰ آيه قرآن در طول واقعه غدير نازل شده يا در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله درباره غدير مورد استناد قرار گرفته[۸]، و چند آيه در منابع شيعه و سنى بالاتفاق مربوط به غدير است، استدلال براى غدير با استناد به قرآن رونق بيشترى دارد.
آيه تبليغ (يا اَيُّهَا الرَّسوُلُ بَلِّغ) و آيه اكمال (اليَومَ اَكمَلتُ لَكُم دينَكُم...) و آيه سَئَلَ سائِل (سَئَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ) كه معروف ترين آيات غدير هستند، بيش از همه در دفاع از غديرِ مظلوم مورد استناد قرار گرفته اند.
دفاع از غدير با استناد به شهرت غدير
با همه اقداماتى كه سقیفه به كار گرفت و توانست بسيارى از احاديث پیامبر صلی الله علیه و آله را به فراموشى بسپارد، ولى درباره حدیث غدیر نتوانست مانع انتشار اين حقيقت پر ابهت شود، به گونه اى كه تا امروز اشتهار واقعه غدير يكى از جهات مسلم غدير است؛ و در مقام دفاع و اتمام حجت درباره آن به اين جهت اشتهار بسيار اشاره شده است.
در واقع برنامه ريزى خداوند متعال و رسول مكرم اسلام صلى الله عليه و آله براى نشر پيام ولايت از غدير، به قدرى حساب شده بوده كه انتشار خبر آن قابل كنترل كسى نباشد. اولين حضور ۱۲۰ هزار نفرى در اسلام در برابر يك خطيب و تنوع برنامه هاى سه روزه غدير، يک تبليغ استثنائى در تاريخ انبيا عليهم السلام را رقم زد كه هيچ سقيفه اى را قدرت ممانعت از نشر آن نبود!!
نتيجه اين اشتهار آن بود كه در دوران هاى مختلف بعد از غدير، هرگاه لازم بود از خصم درباره آن اقرارى گرفته شود، جاى انكارى وجود نداشت! بلكه مخالفين و به خصوص نسل هاى بعدىِ آنان خود اقرار به شهرت حديث غدير مى نمودند.
تبليغ غدير با استناد به خطابه آن
تبليغ غدير با استناد به ركن اصلى آن كه خطابه يک ساعته پيامبر صلى الله عليه و آله است، از روش هايى است كه در تبليغ غدير توسط معصومين عليهم السلام موارد متعددى دارد.
از متن خطبه هم اكثراً استناد به جمله «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِىٌّ مَولاهُ» است كه قُلّه و اوج كلام و پيام اصلى غدير است.
در واقع استدلال به لُبِّ غدير و هدف اصلى آن و تابلوى بلندش يكى از روش هايى است كه در اتمام حجت هاى مربوط به غدير جلب توجه مى كند.
پيامبرِ صلى الله عليه و آله مبلّغ[۹]
رسول خدا صلى الله عليه و آله از ابتداى بعثتش به انذار مردم پرداخته بود، به خصوص در طى سال هايى كه در مكه بود.
اصولاً انذار منصبى الهى است كه مخصوص پيامبران است، خواه اين امر خطير را خود به انجام رسانند، يا برعهده ديگران گذارند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله نيز شريفترين انذاركنندگان و سرور آنان بود، و خداى تعالى او را در آيه شريفه «انما انت منذر»[۱۰] به اين صفت توصيف نموده است.
آن حضرت مدت كوتاهى بعد از بعثت ، تبلیغ را نيز بر امر خطير انذار افزود و آن را تا زمان هجرت و بعد از آن تا وفاتش ادامه داد.
مسئله انذار همانند بيدار كردن شخص خواب آلود و راهنمايى نابيناست. انذار دعوت كافر است، و آن كس كه به توحید و رسالت الهی ايمان ندارد.
طرف خطاب در انذار عموم جامعه بشرى است؛ جامعه اى كه بسيارى از آنها با حق سر ستيز دارند و بدان كفر مى ورزند و به شدت با انذار كنندگان دشمنى مى كنند.
اما تبليغ، آموزش فرد ناآگاه و راهنمايى انسان هاى بيدار به سوى سعادت و زندگانى مقدس است، و در واقع بيان احكام الهى است كه بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شده است.
دعوت شدگان در تبليغ مسلمانان هستند؛ يعنى همانان كه با زبان به توحيد و رسالت الهى اقرار كرده اند. تبليغ بيان اصول اسلام و اركان آن است، تا شخص مسلمان آنچه را كه براو واجب است و به واسطه آن در عقايد كردار و گفتار از ديگران جدا و ممتاز مى شود بشناسد.
پيامبر صلى الله عليه و آله در كتاب خدا با نام «مبلّغ» وصف نشده است، با اينكه مأمور به تبليغ و سيد و سرور مبلغان و الگوى آنان بود. دليل اين امر شايد آن باشد كه مبلغان در جامعه بشرى بسيار اند و اصناف مختلفى دارند. از اين رو، تبليغ در نظر افراد بشر مقامى خاص براى پيامبران شمرده نمى شود. به خلاف انذار، كه به پيامبران بزرگوار اختصاص دارد.
بر اين اساس، جايگاه رسول خدا صلى الله عليه و آله شريفتر و والاتر از آن است كه در كتاب خدا به صفتى توصيف شود كه بعضى از پيروان و افراد امتش و حتى ديگران بدان وصف مى شوند!
البته تبليغ نبوى از اين جهت كه بر مسلمانان و واسطه ميان ايشان و خداست با تبليغ بشرى متفاوت است.
پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله هم صادق است و هم تصديق شده از جانب خداوند، و تبليغ او بى هيچ شكى صدق و راستى است.
بر خلاف ابلاغ هاى بشرى، كه احتمال راست و دروغ هر دو در آن وجود دارد. علاوه بر اين، تبليغ بشرى فقط با گفتن و نوشتن محقق مى شود، بر خلاف تبليغ نبوى كه مانند گفتار او، با عمل او و نيز با تأييد عمل ديگرى توسط او تحقق مى پذيرد.
اين همان سنت است كه عبارت از گفتار و كردار و تقرير معصوم مى باشد، زيرا پيامبر ما صلى الله عليه و آله مظهر عصمت، و به شهادت آيه تطهير و آيات ديگر قرآن از هر خطا و لغزش مبرّا بوده است. عقل نيز حكم مى كند كسى كه از جانب خدا مبعوث شده بايد چنين باشد، و گرنه لازم مى آيد كه خداوند خطا و اشتباه را الگو و اسوه مردمان قرار دهد! تعالى اللَّه عن ذلك علوّاً كبيراً.
با در نظر گرفتن آنچه گفته شد، فرق بين روزهاى سه گانه: بعثت، انذار و روز تبليغ معلوم مى شود. روز بعثت بر خلاف روزهاى انذار و تبليغ يک روز بود. اما آن دو روز ديگر در طول حيات خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله پيوسته بر پا بوده و ادامه داشته است.
هر كدام از اين سه روز با ديگرى پيوندى دارد، به طورى كه اگر دومى نبود هدف روز نخستين محقق نمى شد. روز انذار، هدف و مقصود از مبعث بود، و روز تبليغ هدف و مقصود از روز انذار.
روزهاى اصلى و حلقه هاى اساسى حيات رسول معظم صلى الله عليه و آله بود. اما هدف نهايى، به گواهى آيه شريفه «وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ» در روز غدير تحقق يافت.
تشكر از خالِق و مُبلّغ غدير[۱۱]
اكنون وظيفه ما پيروى دقيق از عملكرد چهارده معصوم علیهم السلام در تبليغ غدير و دفاع از آن است، تا بالاترين امر به معروف را كه رساندن پيام غدير است با آخرين ابزار و برترين كيفيت تا دوردست ترين نقاط جهان، با تداركى براى امروز و آينده هاى غدير به ثمر رسانيم.
اينجاست كه از خداوندِ خالقِ غدير و از رسولِ مُبَلِّغِ غدير و از اميرِ صاحبِ ولايتِ غدير تشكر كرده ايم، كه امامت را به دست بشر نسپردند و بالاترين اتمام حجت را درباره ولايتِ حجج الهى به انجام رساندند. و اينجاست كه با اقتدا به ابلاغ كننده اعظم غدير خواهيم گفت:
اَلا وَ قَد اَدَّيتُ، اَلا وَ قَد بَلَّغتُ، اَلا وَ قَد اَسمَعتُ، اَلا وَ قَد اَوضَحتُ:
آگاه باشيد كه ادا نمودم، آگاه باشيد كه ابلاغ كردم، آگاه باشيد كه (به همه) شنوانيدم، آگاه باشيد كه روشن نمودم.
تكنولوژى تبليغ در خطابه غدير[۱۲]
يكى از مسائل مهم در فرهنگ غدير، نحوه و تكنولوژى تبليغ در خطابه غدير است. در اين باره كتابى ارزشمند معرفى مى گردد:
تكنولوژى تبليغ در خطابه غدير، سيد حسينى حسينى، فارسى، چاپى، منير، تهران، چاپ اول، سال ۱۳۹۶ ش، رقعى، ۲۶۴ ص. در اين كتاب طى دوازده گفتار، مفصل در مورد شيوه هاى تبليغى كه در ماجرا و خطبه غدير به كار گرفته شده صحبت كرده و مطلب را از هر جهت تمام كرده است.
جهت گيرى هاى تبليغى غدير توسط معصومين عليهم السلام[۱۳]
دستور به ابلاغ و تبليغ غدير و بسترسازى براى اين مهم در دستورات ائمه معصومين عليهم السلام به عنوان يک برنامه جدى به چشم مى خورد، كه بايد انواع جهت گيرى هاى آن را به دقت مورد مطالعه قرار داد.
در اينجا منظور از جهت گيرى ها، فضاى حاكم بر عملياتى است كه تبليغ غدير ضمن آن انجام مى گيرد، و تبعاً باعث مى شود دشمن در مقابله با آن فلج شده و توان مقابله نداشته باشد.
دشمن غدير از همه بهتر مى داند كه سندى مهمتر از آن در برابرش وجود ندارد. در نتيجه با شمشيرهاى جعل حديث بر ضد غدير و تيرهاى مسموم تحريف و نيزه هاى تكذيب حقايق و سپرهاى مظلوم نمايى براى اهل سقیفه به ميدان آمده اند و واقعاً از هيچ تلاشى فرو گذار نكرده اند.
با همه اينها در طول چهارده قرنى كه بر غدير و سقيفه گذشته، راويان خودشان، كتابهاى خودشان، شعراى خودشان، قبل از ما مُبلِّغ غدير بوده اند!!
اين نيست جز شاهكار تبليغىِ مُبلِّغ اعظم غدير با هدايت مستقيم خالق اعظم آن، كه نه تنها دشمن را در تلاش نافرجامش متحير نموده، بلكه او را وادار كرده كه در راه اين تبليغ گام بردارد و راه فرارى از آن نداشته باشد.
اين جهت گيرى ها در زمان هر يک از معصومین علیهم السلام به گونه اى جلوه كرده است. جمع بندى آنها را مى توان در آغاز مراسم غدير از يک سو و روند تبليغاتى آن بعد از واقعه از سوى ديگر جستجو كرد.
جهت گيرى ها در برنامه سه روزه غدير را مى توان تشكيل مراسم غير عادى براى غدير، فرمان ابلاغ عمومى آن، ايجاد زمينه شهرت و استفاده از فرصت هاى حساس در تبليغ غدير ذكر كرد؛ و محوريت پيامبر صلى الله عليه و آله در ابلاغ غدير از نمونه هاى بارز آن است.
در جهت گيرى هاى بعد از واقعه غدير بايد رسميت آن در تقويم اسلام، اهتمام در نقل آن و ترويج ادبيات خاص غدير را يادآور شد.
خطبه غدير و تبليغ[۱۴]
در متن خطبه غدیر، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله با دو جمله استثنايى هشدار داده اند، كه گذشته از ديگر ويژگى هاى اختصاصى اين سخنرانى، بى سابقه است.
يكى جمله: فَلْيُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ:
پس بايسته است اين سخن را حاضران به غايبان و فرزندداران به فرزندان تا برپايى رستاخيز برسانند،
و جمله ديگر: ِ أَلَا وَ إِنَ رَأْسَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ أَنْ تَنْتَهُوا إِلَى قَوْلِي وَ تُبَلِّغُوهُ مَنْ لَمْ يَحْضُرْ وَ تَأْمُرُوهُ بِقَبُولِهِ وَ تَنْهَوْهُ عَنْ مُخَالَفَتِهِ فَإِنَّهُ أَمْرٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنِّي:
و بدانيد قله بلند امر به معروف اين است كه به گفته من (درباره امامت) برسيد؛ سخن مرا به ديگران برسانيد و غايبان را به پذيرش فرمان من توصيه كنيد، و آنان را از ناسازگارى با سخنان من باز داريد. همانا سخن من فرمان خدا و فرمان من است.
با اين تأكيد و اعلام فرمان جهانى براى ابلاغ محتواى خطابه غدير، بر مسلمانان خداپرست و ايمانيان مخلص ضرورى مى نمايد كه در راه تبليغ و فرهنگ سازى اين خطابه شريف تلاش پيگير فرمايند.
موارد زير را خاضعانه پيشنهاد مى كنيم:
- تشويق جوانان به حفظ متن خطبه غدير و اهداى جوايز و به ويژه هزينه سفر كربلا براى زيارت حضرت امام حسین علیه السلام، و جوايز نفيس براى حفظ بخش هاى آن.
- خواندن متن خطابه و ترجمه آن در محافل دينى، و لو مقدارى از آن.
- قرائت بخشى از خطابه در مجالس عقد براى رساندن پيام رسول گرامى صلى الله عليه و آله و ابلاغ آن به نسل هاى آينده.
- قرار دادن آن در مهريه ها در كنار قرآن به عنوان لبيک گويى به حدیث ثقلین رسول خدا صلى الله عليه و آله.
- نشر و اهداى كتب مربوط به خطابه غدیر.
- تابلو كردن جملات خطابه بر رروى اشياى نفيس.
- تدریس خطابه غدير در مدارس، دانشگاه ها و حوزه هاى علميه.
- ارائه خطابه به عنوان متن مورد تحقيق در تز ليسانس وفوق ليسانس و دكترا در رشته هاى مربوطه.
- سخنرانى توسط خطبا و سخنرانان محترم و اساتيد در محتوى و مطالب اعتقادى آن.
- ترجمه خطابه غدير به زبان هاى گوناگون و عرضه آن در سايت هاى مختلف اينترنتى.
- تهيه كتب مربوط به خطابه غدير و اهداى آن در مجالس عقد و عروسى و وليمه حج و... .
- معرفى آن به شركتها و مجتمع هاى توليدى و تجارى براى اهدا به عنوان عيدى و... ، به مشتريان و نمايندگان.
- تهيه كتاب براى كودكان و نوجوانان از متن خطابه غدير.
- ساختن فيلم و انيميشين و كليپ از جملات خطابه غدير.
- مطرح كردن جملات كوتاه آن در مناسبتهاى امامت و ولايت امامان عليهم السلام.
- مأخذ قرار دادن متن خطبه براى تحقيقات در موضوعات توحيد، نبوت، امامت، مهدويت و... .
- معرفى عمومى خطابه غدير توسط جوانان.
- تشويق مردم براى نذر ختم خطابه غدير در محافل و نذر مالى براى نشر خطابه براى برآورده شدن حاجات و رفع مشكلات.
- ساختن و نشر متن خطابه در لوح فشرده، نوار و... .
- ساختن سرود، شعر و قطعات ادبى از متن خطابه غدير.
- تعليم جملات كوتاه به كودكان و تشويق آنان به حفظ يادگيرى.
- ساختن تابلوهاى نقاشى، خط و نقاشى خط از متن و مضمون خطابه.
روش هاى عَمَلى تبليغ غدير توسط معصومين عليهم السلام[۱۵]
يكى از روش هاى معرفى غدير تبليغ عملى آن است. در سیره معصومين عليهم السلام استفاده از اين شيوه جلوه هاى بسيار جالب و جذابى دارد و آثار عام آن در بلند مدت خود را نشان داده است.
احياى مسجد و جايگاه واقعه غدير، ترويج زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام در روز غدير، برپايى جشن و اظهار سرور در اين عيد بزرگ، آداب اجتماعى و عبادات خاصِ اين روز عظيم، هر يک به نوعى اقدام عملى براى تبليغ غدير به شمار مى آيد.
همه اين موارد را چهارده معصوم عليهم السلام هم دستور داده اند و هم شخصاً عمل كرده اند و روش هاى اجرايى و كيفيت حفظ ابعاد اعتقادى آن را به ما آموخته اند.
در پنج قسمت اين بخش به شرح اين اقدامات عملى براى تبليغ غدير مى پردازيم:
احياى مسجد غدير
قدمگاه نبى صلى الله عليه و آله و وصى عليه السلام را كنار درختان سرزمين خُم زنده نگه داشتن و زيارت و نماز در آن مكان مقدس، احياى اصلى ترين مكان متعلق به غدير است. اگر قرار داشتن پايگاه غدير را در بر سر راه حاجيان و عمره گزاران در نظر داشته باشيم ارزش تبليغ عملى غدير با اين شيوه را به خوبى درخواهيم يافت.
سنگ چين كردن محل واقعه غدير در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله، و بازسازى آن در زمان اميرالمؤمنين عليه السلام و احياى آن در زمان امام باقر و امام صادق و امام کاظم عليهم السلام و ادامه اين روند تا عصر غیبت صغری، تأكيد مقام عصمت را بر اين بُعد تبليغى نشان مى دهد.
همان گونه كه تخريب آن به دستور عمر و تخريب دوباره آن پس از بازسازى به امر معاويه و نهايتاً تخريب امروز آن به دست وهابيت؛ نشانگر سنگينى بار تبليغى اين اقدام معصومين عليهم السلام در چشم اهالى سقيفه است.
زيارت اميرِ غدير
يكى از شيوه هاى بسيار مؤثر در فرهنگسازىِ غدير، زيارت اميرِ منصوب در روز غدير بوده، و اين مسئله از سفارشات اكيد ائمه عليهم السلام است. اين يادبود سالانه در واقع تجديد خاطره غدير و بيعت مجدد با اميرالمؤمنين عليه السلام است.
ما در چنين روزى - پس از قرن ها - به زيارت قبر او مى رويم، و با اين اعتقاد كه امام معصوم هميشه زنده است و صداى ما را مىشنود، به ساحت اقدس او تبريک و تهنيت مى گوييم و با او تجدید بیعت مى نماييم.
اظهار سرور در عيد غدير
تبليغات اجتماعى غدير از زاويه اى براى روابط چهره به چهره مردم در نظر گرفته شده است.
اظهار و نشان دادن خوشحالى در سيما و گفتار در روز غدیر، به ديدار معتقدين غدير و يادگارهاى آن رفتن در چنين روزى، تبریک گفتن دوستان غدیر به يكديگر در اين مناسبت عظمى، و بالاتر از همه پيمان برادرانه و خواهرانه به نام ولايت غديرى، همه اينها شكل هاى مختلف تبليغ عملى غدير است.
دستور اينها را پيامبر و امامان معصوم عليهم السلام به ما داده اند، و در زمان آنان اصحاب باوفاى غدير بدان عمل كرده اند.
برپائى جشن هاى غدير
در عيد ولايت بايد آثار سرور در سراسر جامعه غديرى مشهود باشد. مردم را دعوت كنيم، جشن بگيريم، لباس نو بپوشيم، هدیه بدهيم.
ائمه عليهم السلام با آنكه در زمان هاى سخت تقیه بوده اند ولى شخصاً جشن غدير را برگزار كرده اند و هدايايى براى اين عيد بزرگ تدارک ديده اند و تبليغ عملى غدير را اين گونه رواج داده اند.
عبادات خاص عيد غدير
عبادات روز غدير يادآور معنويت و روحانيت آن است.
شور صلوات بر آل محمد عليهم السلام و لعن دشمنانشان، نداى حمد و شكر به درگاه الهى، احياى شب آن به نماز و دعا، روزه گرفتن آن روز به شكرانه، اعمالى است كه بذر غدير را در قلب ها مى پاشد و ابلاغ عملى آن را محقق مى سازد.
شيوه تحليل ماجراهاى تبليغ غدير توسط معصومين عليهم السلام[۱۶]
در تحليلِ كيفيت تبليغ غدير از لسان ائمه عليهم السلام، بايد شيوه ها، جهتگيرى ها، موقعيت سنجى ها، برخوردها و بازخوردها، شرايط تبليغى متفاوت را زير ذره بين تحليل قرار داد؛ تا عملكردِ ايشان كه حجت و راهكارِ ما در راه وظيفه عظيم تبليغى براى غدير است، با بصيرت كامل اجرايى شود.
تبليغ غدير به دو صورت ابلاغ و دفاع در زندگى معصومين عليهم السلام ديده مى شود.
نيمِ اول ابلاغ و رساندن پيام و داستان غدير به دوستداران اهل بيت عليهم السلام و يا بى خبران از آن و يا حتى دشمنان است. نيمِ ديگر دفاع از غدير در برابر شبهه افكنان و معاندان است، كه با توجه به موقعيت هاى مختلف در شكل هاى متفاوت انجام شده است.
شيوه هاى كلى تبليغ غدير توسط معصومين عليهم السلام[۱۷]
در روش تبليغى معصومین علیهم السلام براى غدير، چند اصول كلى به چشم مى خورد كه مى توان آنها را رمز جاودانگى فرهنگى آن دانست، كه در هجدهم ذى الحجه سال دهم هجرى در غدير خم پايه گذارى شد.
اين شيوه ها حاكى از آن است كه توجه داشتن به ويژگى هاى مخاطب و شرايط زمان و مكانِ تبليغ و ابزارهاى مختلف ابلاغ، از نكات مهم در رساندن پيام غدير است.
جمع بندى اين نقاط اساسى در تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام را مى توان در جلوه هاى زير مشاهده كرد: استفاده از زمان ها و مكان هاى حساس، گفتگو با مخاطب واحد يا سخنرانى براى جمع، به كار گرفتن دو شيوه ابلاغ و دفاع، كمک گرفتن از روش گفتارى به صُوَر مختلف خطابه و روش نوشتارى به صورت نامه يا مقاله.
پانویس
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۲۵۶ - ۲۶۸.
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۱۰.
- ↑ برگرفته از ايده هاى سايت «باشگاه ايده پردازان مسجدى».
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۴۹-۸۳.
- ↑ كتاب سليم: حديث ۲۶.
- ↑ بحار الانوار: ج ۲۸ ص ۲۴۸ و ج ۳۱ ص ۴۱۰-۴۱۲، ۴۱۶، ۴۱۷. كتاب سليم: حديث ۱۱ و ۱۴. مواردى از اين اقرارها در قسمت هاى قبلى كتاب ذكر شد.
- ↑ بحار الانوار: ج ۲ ص ۲۲۶ ح ۳.
- ↑ در اين باره مراجعه شود به كتاب «غدير در قرآن، قرآن در غدير».
- ↑ رستاخيز نور (ترجمه كتاب يوم الانسانية، صدر، شانه چى) : ص ۷۹-۸۴.
- ↑ رعد / ۷.
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۱۱.
- ↑ غدير در آئينه كتاب.
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۱۴۹-۲۱۳.
- ↑ پيام نگار (حسينى آرام) : ص ۱۶-۵۰ .
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۸۵-۱۰۹.
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۷.
- ↑ تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص۱۵-۴۷.