آیه ۱۵۰ نساء و غدیر

آیه ۱۵۰ نساء و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	نساء
شماره آیه	۱۵۰
جزء	۶
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
موضوع	منافقان علیه غدیر با شعار «ایمان می‌آوریم به بعضی و به بعضی دیگر کافریم» در صدد ایجاد دینی جدید علیه دین الهی بودند.
ترتیل آیه ترجمه صوتی

آیه ۱۵۰ سوره نساء آیه‌ای درباره اقدامات منافقان علیه غدیر که با شعار «ایمان می‌آوریم به بعضی و به بعضی دیگر کافریم» در صدد ایجاد دینی جدید علیه دین الهی بودند.

آیه ۱۵۰ سوره نساء از جمله آیاتی دانسته شده که پس از غدیر و در ماجرای عقبه هرشی و ترور پیامبر صلی الله علیه و آله بر آن حضرت نازل شده است.

درباره تحلیل اعتقادی نزول آیه ۱۵۰ سوره نساء در رخداد غدیر چنین گفته شده است: خداوند ابعاد گسترده این توطئه اعتقادی را در این آیه بیان فرموده و پرده از اسرار سقیفه برداشته است؛ از یک سو صاحبان چنین تفکری را کافر معرفی کرده است؛ از سوی دیگر، آنان را کسانی معرفی کرده می‌خواهند میان خدا و پیامبرانش جدایی افکنند.

آیه‌ای درباره اقدامات منافقان در غدیر

آیه ۱۵۰ سوره نساء از جمله آیاتی دانسته شده که علیه منافقان در رخداد غدیر نازل شده است. از آنجا که منافقان از نخستین ساعات سفر غدیر فتنه‌گری و توطئه را آغاز کردند و در موارد بسیاری به اجرای نقشه‌های خود اقدام کردند؛ به همین دلیل در کنار آیاتی که دربارهٔ اقدامات پیامبر صلَّی اللّٰه علیه و آله در غدیر نازل می‌شد، آیات بسیاری هم دربارهٔ تحریکات و نقشه‌های منافقین بر آن حضرت وحی می‌شد. روایات مربوط به این آیات، شأن نزول و ارتباط مستقیم آنها را با غدیر روشن کرده است.

این آیات ۱۰۴ آیه هستند که در ۳۹ مورد نازل شده‌اند و از جمله آنها آیه ۱۵۰ سوره نساء است: إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِاللَّه وَ رُسُلِهِ وَ یُرِیدُونَ أَنْ یُفَرِّقُوا بَیْنَ اللَّه وَ رُسُلِهِ وَ یَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَکْفُرُ بِبَعْضٍ وَ یُرِیدُونَ أَنْ یَتَّخِذُوا بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلاً؛ کسانی هستند که به خدا و پیامبرانش کافر می‌شوند و می‌خواهند میان خدا و پیامبرانش جدایی افکنند و می‌گویند که بعضی را می‌پذیریم و بعضی را نمی‌پذیریم و می‌خواهند در این میانه راهی برگزینند.

موقعیت تاریخی نزول

آیه ۱۵۰ سوره نساء از جمله آیاتی دانسته شده که پس از غدیر و در ماجرای عقبه هرشی و ترور پیامبر صلی الله علیه و آله بر آن حضرت نازل شده است: در حالی که چهارده نفر برای قتل پیامبر صلی الله علیه و آله نقشه کشیده بودند و بر فراز کوه هرشی مراحل اجرای توطئه را پیش می‌بردند، خداوند شدیدترین آیات را درباره آنان نازل فرمود. در این باره روایتی وارد شده که نشان می‌دهند که این آیات درباره اصحاب عقبه نازل شده است که عمار و حذیفه در آن رخداد شاهد ماجرا بودند.

منظور از عقبه همان «گردنه هَرشی» است که عمار و حذیفه شتر پیامبر صلی الله علیه و آله را راهنمایی می‌کردند. اصحاب عقبه چهارده نفری هستند که در آن شب قصد به شهادت رساندن پیامبر صلی الله علیه و آله را داشتند که عبارت بودند از: ابوبکر، عمر، عثمان، معاویه، عمروعاص، طلحه، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف، ابوعبیده جرّاح، ابوموسی اشعری، ابوهریره، مغیرة بن شعبه، معاذ بن جبل، سالم مولی ابی حذیفه.

به‌جز آیه ۱۵۰ سوره نساء، آیات دیگری که در این رخداد نازل شدند عبارت‌اند از: آیه ۴۸ سوره توبه، آیه ۶۴ سوره توبه، آیه ۷۴ سوره توبه، آیه ۱۵ سوره احزاب و آیه ۱۷۷ سوره صافات.

تحلیل اعتقادی آیه: اتخاذ دینی جدید غیر از دین الهی

درباره تحلیل اعتقادی نزول آیه ۱۵۰ سوره نساء در رخداد غدیر چنین گفته شده است: راهکار نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَکْفُرُ بِبَعْضٍ؛ ایمان می‌آوریم به بعضی و به بعضی دیگر کافریم، و پذیرفتن برخی از حجج الهی و انکار بعضی دیگر از مسائلی بود که اصحاب سقیفه به‌شدت پیگیری آن بودند و نتایج مهمی برای اهداف خود از این راه به‌دست آوردند.

خداوند ابعاد گسترده این توطئه اعتقادی را در یک آیه بیان فرموده و پرده از اسرار سقیفه برداشته است؛ از یک سو صاحبان چنین تفکری را کافر معرفی کرده می‌فرماید: إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِاللَّه وَ رُسُلِهِ؛ کسانی هستند که به خدا و پیامبرانش کافر می‌شوند؛ از سوی دیگر شعار وَیُرِیدُونَ أَنْ یُفَرِّقُوا بَیْنَ اللَّهِ وَرُسُلِهِ؛ و می‌خواهند میان خدا و پیامبرانش جدایی افکنند را خاطر نشان فرموده است. سپس فرضیه «ایمان می‌آوریم به بعضی و به بعضی دیگر کافریم» را مطرح نموده است.

نهایتاً هدف اصلی را نشانه رفته که آنان در صدد ایجاد دینی جدید و اعتقادی خاص هستند که ربطی به دین الهی ندارد؛ چنان‌که می‌فرماید: وَ یُرِیدُونَ أَنْ یَتَّخِذُوا بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلاً؛ می‌خواهند در این میانه راهی برگزینند.

نزول این آیات درباره اصحاب عقبه به معنای معرفی پیشاپیش توطئه‌گران سقیفه است: آنان از روز اولِ مسلمان‌شدنشان، تا روزگاری که دسیسه‌کاری‌های آنان به اسلام ضربه زد و تا هنگامی که با نقشه‌ای اساسی غدیر و ولایت را کنار زدند و دین جدیدی تأسیس کردند، در واقع مسیر یک نقشه بود که گام‌به‌گام عملی گردید. با چنین اتمام حجت الهی باید تعجب کرد که چگونه مردم تن به سقیفه دادند و مقام ولایت غدیر را تنها گذاشتند. آنان تا آنجا پیش رفتند که او را به اجبار برای بیعت با اصحاب صحیفه و عقبه و سقیفه آوردند.

منابع

• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.