آیه ۴۸ توبه و غدیر
آیه ۴۸ سوره توبه آیهای درباره اقدامات منافقان علیه غدیر که از ابتدا در فکر توطئه علیه اسلام بودند و پیروزی و سرافرازی اسلام در سایه غدیر را خوش نمیداشتند.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | توبه |
| شماره آیه | ۴۸ |
| جزء | ۱۰ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | منافقان از ابتدا در فکر توطئه علیه اسلام بودند و پیروزی وسرافرازی اسلام در سایه غدیر را خوش نمیداشتند. |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۴۸ سوره توبه از جمله آیاتی دانسته شده که پس از غدیر و در ماجرای عقبه هرشی و ترور پیامبر صلی الله علیه و آله بر آن حضرت نازل شده است.
درباره تحلیل اعتقادی نزول آیه ۴۸ سوره توبه در رخداد غدیر چنین گفته شده است: آنان که در گردنه هَرشی به فکر قتل پیامبر صلی الله علیه و آله بودند از همان ابتدا در فکر توطئه و به هم ریختن برنامههای پیامبر صلی الله علیه و آله بودند. همین گروه هرگز روزهای پیروزمند اسلام را نمیخواستند. برای آنان آنچه از عظمت اسلام به وقوع پیوست مورد کراهت بود.
آیهای درباره اقدامات منافقان در غدیر
آیه ۴۸ سوره توبه از جمله آیاتی دانسته شده که علیه منافقان در رخداد غدیر نازل شده است. از آنجا که منافقان از نخستین ساعات سفر غدیر فتنهگری و توطئه را آغاز کردند و در موارد بسیاری به اجرای نقشههای خود اقدام کردند؛ به همین دلیل در کنار آیاتی که دربارهٔ اقدامات پیامبر صلَّی اللّٰه علیه و آله در غدیر نازل میشد، آیات بسیاری هم دربارهٔ تحریکات و نقشههای منافقین بر آن حضرت وحی میشد. روایات مربوط به این آیات، شأن نزول و ارتباط مستقیم آنها را با غدیر روشن کرده است.
این آیات ۱۰۴ آیه هستند که در ۳۹ مورد نازل شدهاند و از جمله آنها آیه ۴۸ سوره توبه است: 
لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَةَ مِنْ قَبْلُ وَقَلَّبُوا لَکَ الْأُمُورَ حَتَّیٰ جَاءَ الْحَقُّ وَظَهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَهُمْ کَارِهُونَ؛ پیش از این هم فتنهگری میکردند و کارها را برای تو واژگونه جلوه میدادند تا آنگاه که حق فراز آمد و فرمان خداوند آشکار شد، در حالی که از آن کراهت داشتند
.
موقعیت تاریخی نزول
آیه ۴۸ سوره توبه از جمله آیاتی دانسته شده که پس از غدیر و در ماجرای عقبه هرشی و ترور پیامبر صلی الله علیه و آله بر آن حضرت نازل شده است:[۱] در حالی که چهارده نفر برای قتل پیامبر صلی الله علیه و آله نقشه کشیده بودند و بر فراز کوه هرشی مراحل اجرای توطئه را پیش میبردند، خداوند شدیدترین آیات را درباره آنان نازل فرمود. در این باره روایتی وارد شده که نشان میدهند که این آیات درباره اصحاب عقبه نازل شده است که عمار و حذیفه در آن رخداد شاهد ماجرا بودند.
منظور از عقبه همان «گردنه هَرشی» است که عمار و حذیفه شتر پیامبر صلی الله علیه و آله را راهنمایی میکردند. اصحاب عقبه چهارده نفری هستند که در آن شب قصد به شهادت رساندن پیامبر صلی الله علیه و آله را داشتند که عبارت بودند از: ابوبکر، عمر، عثمان، معاویه، عمروعاص، طلحه، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف، ابوعبیده جرّاح، ابوموسی اشعری، ابوهریره، مغیرة بن شعبه، معاذ بن جبل، سالم مولی ابی حذیفه.[۲]
آیه ۴۸ سوره توبه، آیات دیگری که در این رخداد نازل شدند عبارتاند از: آیه ۱۵۰ سوره نساء، آیه ۶۴ سوره توبه، آیه ۷۴ سوره توبه، آیه ۱۵ سوره احزاب و آیه ۱۷۷ سوره صافات.[۳]
تحلیل اعتقادی آیه: قبول اسلام به خاطر توطئه
درباره تحلیل اعتقادی نزول آیه ۴۸ سوره توبه در رخداد غدیر چنین گفته شده است: آنان که در گردنه هَرشی به فکر قتل پیامبر صلی الله علیه و آله بودند و بعدها گردانندگان اصلی سقیفه شدند. آنان از همان ابتدا در فکر توطئه و به هم ریختن برنامههای پیامبر صلی الله علیه و آله بودند، چنانکه میفرماید: لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَةَ مِنْ قَبْلُ وَ قَلَّبُوا لَکَ الْأُمُورَ؛ پیش از این هم فتنهگری میکردند و کارها را برای تو واژگونه جلوه میدادند .
همین گروه هرگز روزهای پیروزمند اسلام را نمیخواستند. برای آنان آنچه از عظمت اسلام به وقوع پیوست مورد کراهت بود چنانکه میفرماید: حَتَّی جاءَ الْحَقُّ وَ ظَهَرَ أَمْرُ اللَّه وَ هُمْ کارِهُونَ؛ تا آنگاه که حق فراز آمد و فرمان خداوند آشکار شد، در حالی که از آن کراهت داشتند . بنابراین تعجبی از مسلمانشدن آنان نیست، همانگونه که تعجبی از ایجاد سقیفه و به قهقرا برگرداندن مردم به دست آنان نیست.[۴]
پانویس
منابع
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یکماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.