سهل بن حنیف انصاری

سهل بن حنیف انصاری

اطلاعات فردی
نام کامل	سهل بن حنیف بن واهب اوسی انصاری
سرشناسی	صحابی پیامبر صلی الله علیه وآله، یار و فرمانده وفادار امام علی علیه السلام
وفات	۳۸ ق، کوفه
نحوه درگذشت	پس از برگشت از جنگ صفین در کوفه درگذشت
محل دفن	کوفه
خویشان سرشناس	عثمان بن حنیف (برادر)، ابو امامة اسعد (پسر)
اطلاعات علمی
استادان	پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، امام علی علیه السلام
شاگردان	ابو امامة اسعد بن سهل (پسرش) و…
مذهب	شیعه
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	فرماندار مدینه و والی فارس در زمان امام علی علیه السلام
علت شهرت	شجاعت در جنگ احد، جانشینی امام علی در مدینه، روایت حدیث غدیر

سهل بن حنیف اوسی انصاری، یکی از شخصیت‌های صدر اسلام و صحابی پیامبر صلی الله علیه وآله و امام علی علیه السلام است وی از قبیله اوس بود که پس از اسلام به انصار معروف شدند و در مدینه و کوفه می‌زیست. سهل از اولین کسانی بود که به پیامبرصلی الله علیه وآله ایمان آورد و در تمام غزوات مهم از جمله بدر، احد و صفین شرکت داشت. حضور مؤثر او در جنگ احد و وفاداری تا پای جان در آن نبرد، نشان از صداقت و شجاعت او داشت.

پس از شهادت پیامبرصلی الله علیه وآله، سهل بن حنیف به حمایت و همراهی علی بن ابی‌طالب علیه السلام روی آورد و از مخالفان خلافت ابوبکر به‌شمار می‌رفت. حضرت علی علیه السلام او را به مقام‌های مهمی چون والی مدینه، بصره و فارس منصوب کردند. سهل در جنگ جمل جانشین امیرالمؤمنین علیه السلام در مدینه بود و سپس در جنگ صفین حضور داشت که در آن به عنوان فرمانده و از حامیان سرسخت حضرت علی علیه السلام شناخته می‌شد.

شخصیت سهل بن حنیف نه تنها در میدان جنگ بلکه در حوزه روایی نیز برجسته بود. وی از راویان حدیث غدیر بود که ولایت علی علیه السلام را به عنوان ادامه مسیر پیامبر به امت تبیین می‌کند. سهل به خاطر محبوبیت در میان مسلمانان و تأثیرگذاری سیاسی، همواره مورد توجه علمای رجالی و مورخین بوده است. وفات او در سال ۳۸ هجری در کوفه اتفاق افتاد و امام علی علیه السلام نماز بر او خواند.

روایت حدیث غدیر

ابن عقده در کتاب «الموالاة» و جعابی در «نخب المناقب» حدیث غدیر را از سهل بن حنیف نقل کرده‌اند. همچنین ابن اثیر در «اسد الغابة» حدیث غدیر را در ماجرای احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام به حدیث غدیر در رحبه کوفه از اصبغ بن نباته نقل کرده، و اینکه از جمله کسانی که در مناشده حضرت به حدیث غدیر گواهی دادند سهل بن حنیف است. جزری شافعی نیز در «اسنی المطالب» او را از جمله راویان حدیث غدیر از صحابه به‌شمار آورده است.

عن الأصبغ قال: نشد عليٌّ علیه السلام الناس في الرحبة: «من سمِع النبيّ صلى الله عليه وآله يوم غدير خُمّ ما قال إلّا قام، و لا يقوم إلّا من سمع رسول اللَّه صلى الله عليه وآله يقول». فقام بضعة عشر رجلًا فيهم أبو أيّوب الأنصاريّ، و أبو عمرة بن عمرو بن محصن، و أبو زينب- بن عوف الأنصاري- و سهل‏ بن‏ حنيف‏؛ و خزيمة بن ثابت، و عبد اللَّه بن ثابت الأنصاريّ، و حُبشي بن جنادة السلولي، و عُبيد بن عازب الأنصاريّ، و النعمان بن عجلان الأنصاريّ، و ثابت بن وديعة الأنصاريّ، و أبو فضالة الأنصاريّ، و عبد الرحمن بن عبد ربّ الأنصاريّ، فقالوا: نشهد أنَّا سمعنا رسول اللَّه صلى الله عليه وآله يقول: «ألا من كنتُ مولاه فعليّ مولاه، اللّهمّ والِ من والاه، و عادِ من عاداه، و أحبَّ من أحبّه و أبغض من أبغضه، و أعن من أعانه».

أصبغ بن نباته روایت کرده است که علی علیه‌السلام مردم را در محل رحبه کوفه جمع کرد و فرمودند: «هر کس سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله را در روز غدیر خم شنیده است، بایستی برخیزد، و فقط کسانی که کلام پیامبرصلی الله علیه وآله را شنیده‌اند بلند می‌شوند.» پس دوازده نفر از جمله ابو ایوب انصاری، ابو عمرة بن عمرو بن محصن، ابو زینب بن عوف انصاری، سهل بن حنیف، خزیمه بن ثابت انصاری، عبدالله بن ثابت انصاری، حبشی بن جناده سلولی، عبید بن عازب انصاری، نعمان بن عجلان انصاری، ثابت بن ودیعه انصاری، ابو فضاله انصاری و عبدالرحمن بن عبدرب انصاری برخاستند و گفتند: «شهادت می‌دهیم که ما رسول خدا صلی الله علیه و آله را شنیدیم که فرمود: "هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست؛ خدایا دوست بدار آنکه علی را دوست دارد و دشمن بدار آنکه دشمن علی است؛ و دوست بدار آنکه به علی یاری می‌رساند و دشمن بدار آنکه به او دشمنی کند.