بلال حبشی

اتمام حجت بلال با غدير

  از نمونه‏ هاى بارز اتمام حجت و استدلال و يادآورى‏ هاى غدیر، مواردى است كه توسط خود خداوند و معصومین ‏علیهم السلام و اصحابشان صورت گرفته است.

تمام راويانى كه در طول هزار و چهارصد سال حدیث غدیر را روايت كرده‏ اند نيز به گونه ‏اى جهاد خود را در مقابله با اهل سقیفه به نمايش گذاشته ‏اند.

يكى از اصحاب معصومین ‏علیهم السلام كه با غدير اتمام حجت نموده بلال حبشى است.

از سوى ديگر: در كنار آیات غدیر، مى ‏توان همه احاديث وارد شده در ارتباط غدير با قرآن را به نوعى اتمام حجت غديرى -  قرآنى به حساب آورد.

به خصوص استشهاد به آيات قرآن در بسيارى از مواضع خطابه غدير -  آن هم از لسان پيامبر معظم ‏صلى الله عليه و آله -  بُعد ديگرى از جنبه قرآنى غدير را بيان مى‏ كند.

آياتى كه در خطابه غدير به عنوان شاهد يا تفسير قرآن آمده ۵۰ مورد است كه اهمیت اين سند دائمى غدير را با پشتوانه قرآنى جلوه‏ گر مى‏ سازد.

با توجه به همين استناد ريشه‏ اى غدير به قرآن، اتمام حجت‏ ها و دفاع از حريم غدير با تكيه بر آيات قرآنى در طول چهارده از سوى پيامبر و ائمه‏ عليهم السلام و اصحابشان صورت گرفته، كه از جمله آنها اتمام حجت‏ هاى قرآنىِ بلال به اين آيه است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ... اجازه بيعت با سقيفه را نمى‏ دهد:

بلال مؤذن پیامبر صلی الله علیه و آله از كسانى بود كه با ابوبکر بيعت نكرد.

از سوى ديگر ابوبكر در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله بلال را كه غلام بود خريد و آزاد كرد.

عمر از اين بهانه استفاده كرد و روزى گريبان بلال را گرفت و گفت: اى بلال، اين جزاى ابوبکر است كه تو را آزاد كرده، اكنون نمى ‏آيى با او بیعت كنى!

بلال گفت: اگر مرا به خاطر خدا آزاد كرده، مرا به خاطر همان خدا به حال خودم رها كند، و اگر مرا براى غير خدا آزاد كرده و به خاطر خودش آزاد نموده آن وقت حرف تو را بايد عمل كرد.

و اما بیعت با ابوبکر، من بيعت نخواهم كرد با كسى كه پيامبر صلى الله عليه و آله او را خلیفه قرار نداده و او را مقدم نداشته است.

خداوند تعالى مى‏ فرمايد: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ... يعنى: «اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد از خدا و پيامبر جلوتر نرويد».

اى عمر، تو خوب مى‏ دانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله براى پسر عمويش پيمانى بست كه تا قیامت بر گردن ماست. آن حضرت او را در روز غدير خم مولی و صاحب اختیار ما قرار داد.

چه كسى جرأت دارد در برابر صاحب اختيار خود با ديگرى بيعت كند؟!

عمر گفت: اگر بيعت نمى‏ كنى با ما زندگى مكن! نه طرفدار ما باش و نه مخالف ما! بلال هم مجبور شد بخاطر ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام از مدینه بيرون رود و در جاى ديگرى زندگى كند!

بلال پس از خطبه غدير

پس از اتمام خطبه غدیر توسط پيامبر صلى الله عليه و آله، شايعات منافقین و شبهه اندازى آنان تأثيراتى بين عده ‏اى مردم ضعیف الايمان ايجاد كرده بود.

گروهى مى‏ گفتند: «محمد گمراه شده است»! عده ‏اى ديگر مى‏ گفتند: «اِغوا شده است».

گروه ديگرى مى ‏گفتند: «درباره اهل‏ بيتش و پسر عمويش از روى هواى نفس سخن مى‏ گويد».

عكس‏ العمل قاطعى لازم بود كه به همه شايعه‏ ها پايان دهد و شبهه ‏ها را ريشه كن نمايد، كه با يک اقدام به موقع و غير قابل انتظار به ثمر رسيد.

پيامبر صلى الله عليه و آله امر كرد تا سند مكتوبى براى غدير آماده شود. براى اين كار دستور داد تا بلال ندا دهد:«الصلاة جامعة» تا همه جمع شوند.

وقتى مهاجرین و انصار و ساير گروه‏ هاى مردم جمع شدند، حضرت سند نوشته شده ‏اى به اقرار همه به ثبت رساند كه از جمله بار ديگر حدیث «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» را تكرار فرمود.

بلال پيش از ماجراى غدير 

پيامبر صلى الله عليه و آله صبح روز چهاردهم ذى‏ الحجه در سفر حجةالوداع پس از نماز صبح وارد سرزمين «ابطح» شد و همان گونه كه قبل از اعمال حج اعلام كرده بود، پس از بازگشت از منا نيز به خانه ‏هاى مکه نرفت و در همان خيمه‏ هاى ابطح ساكن شد تا روزى كه از مکّه خارج شد.

روز چهاردهم ذى‏ الحجة در سفر حجةالوداع روز پرماجرايى بود چرا كه اعلام شده بود در مكه يک روز بيشتر توقف نخواهند كرد.

پيامبر صلى الله عليه و آله به بلال دستور داد تا بين مردم اعلان كند: «فردا كسى جز معلولان نبايد باقى بماند، و همه بايد به سوى غدیر خم حركت كنند».

با اين اعلام مردم متعجب از اينكه چرا پيامبر صلى الله عليه و آله در اين اولين و آخرين سفر خود به حَرم الهى، مدتى در آنجا توقف نكرده ‏اند كه مردم سؤالات خود را بپرسند و از محضر آن حضرت استفاده كنند، خود را براى فردا آماده مى‏ كردند.

دعوت بلال براى سندِ مكتوب غدير

از مواضع اعجاب برانگيز سخنرانى غدير آن بود كه براى ماندگارى مقاصد آن برنامه عظيم چند پيش ‏بينى متفاوت در نظر گرفته شد كه در سراسر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله سابقه نداشت.

يكى از آنها سندى بود كه عصاره غدير با حضور بزرگان صحابه در آن ثبت شد.

برنامه چنين بود كه پس از سخنرانی غدير، در فرصت مناسبى از ايام سه روزه غدير، پيامبر صلى الله عليه و آله امر كرد تا سند مكتوبى براى غدير آماده شود. براى اجراى اين دستور سه مرحله طى شد:

ابتدا به بلال دستور دادند تا ندا دهد كه مردم جمع شوند. پس از اجتماع مردم حضرت مطالبى فرمود و در مورد توحید و نبوّت و امامت از همه اقرار گرفت و همه اين ها ثبت شد.

منبع

دانشنامه غدیر،جلد ۵،صفحه ۹۶.