ابن عقده

تأليف كتاب در غدير

يكى از كتب برگزيده و تألیفات ارزشمند در موضوع غدیر، كتاب ابن ‏عقده در موضوع اسناد غدیر است. اين كتاب به دو شكل چاپ شده است:

الف) كتاب الولاية، ابن‏ عقده، جمع ‏آورى و تنظيم: عبدالرزاق محمدحسين حرزالدين، عربى، دلیل ما، قم، چاپ اول، سال ۱۳۷۹ش، وزيرى، ۳۰۰ ص.

در اين كتاب، احاديث احمد بن محمد (ابن‏ عقده) م ۳۳۳ ق، در غدير را از كتب و منابع جمع ‏آورى نموده و با مقدمه ‏اى مفصل در مورد ابن ‏عقده و كتابش آورده و در پايان فهارس مفصل آمده است.

البته اين كتاب به عنوان كتاب «حديث الولاية» ابن ‏عقده و با نام «كتاب الولاية» و مؤلف آن به چاپ رسيده، ولى اين درست نيست.

ب) حديث الولاية و من روى غدیر خم من الصحابة، ابن‏ عقده، جمع‏ آورى و تنظيم: امير تقدمى (معصومى). عربى، دليل‏ ما، قم، چاپ اول، سال ۱۳۸۰ ش، ۱۴۲۲ ق، وزيرى، ۲۵۶ ص.

در اين كتاب احادیث احمد بن محمد (ابن ‏عقده) م ۳۳۳ ق، در غدير را از كتب و منابع جمع‏ آورى نموده و با مقدمات و تحقيقات آورده است.

اين كتاب به عنوان كتاب «حدیث الولایة» و با همين نام و مؤلف به چاپ رسيده ولى كتابى مستقل به شمار مى‏ رود، چرا كه اين كتاب تحقيقى مفصل در مورد حديث غدير است و يافته‏ هاى از كتاب ابن‏ عقده بخش كمى از آن را دربر مى ‏گيرد.

و نيز سه كتاب ديگر از مؤلف در غدير است كه دو كتاب با جمع و تحقيق مؤلف تدوين شده و هر دو به نام «طرق حدیث الغدیر» و يكى به روایت ابن‏ عساکر و ديگرى به روايت سه تن از بزرگان و علماى عامه است و كتاب سوم با نام «نور الأمیر فی تثبیت خطبة الغدیر» است.

روايت حديث غدير

يكى از علما و بزرگان اهل‏ سنت كه حدیث غدیر را نقل كرده احمد بن محمد بن سعيد كوفى، ابوالعباس ابن ‏عقده (ت ۲۴۴ يا ۲۴۹ -  م ۳۳۲ق) است.

پيشتر دانسته شد كه ابن‏ عقده كتابى جداگانه در طرق حديث غدير تأليف كرده است.

ابن‏ تيميه، ابن ‏حجر عسقلانى، شيخانى قادرى، نورالدين سمهودى، مُناوى و محمد بدخشانى به اين مطلب تصريح كرده ‏اند.

شرح حال ابن‏ عقده پيشتر گذشت و نيازى به تكرارش نيست.

نقلِ اسناد حديث غدير

به نقل سید بن طاووس، از جمله شواهدى كه كثرت طرق حدیث غدیر و تواتر آن را نشان مى ‏دهد، نگارش كتابى توسط ابن‏ عقده (ت ۲۴۴ يا ۲۴۹ -  م ۳۳۲ ق) است درباره طرق حديث غدير؛ شامل بيش از صد تن از صحابيان بزرگ و با اسانيد پرشمار، كه به دست حافظ ابوالعباس احمد بن محمد معروف به ابن‏ عقده كوفى تأليف شده و به نام «الموالاة» است:

1. ابوبکر عبدالله بن عثمان
2. عمر بن خطّاب
3. عثمان‏ بن عفّان
4. علی بن ابی‏ طالب
5. طلحة بن عبیدالله
6. زبیر بن عَوّام
7. عبدالرحمن بن عَوف
8. سعد بن مالک (ابن‏ ابى ‏وقّاص)
9. عباس بن عبدالمطّلب
10. حسن بن علی بن ابی‏ طالب
11. حسین بن علی بن ابی‏ طالب
12. عبدالله بن عباس
13. عبدالله بن جعفر بن ابی‏ طالب
14. عبدالله بن مسعود
15. عمّار بن یاسر
16. جُندَب بن جُناده غِفاری، ابوذرّ
17. سلمان فارسى
18. اسعد بن زراره انصارى
19. خُزَيمَة بن ثابت انصارى
20. خالد بن زيد انصارى، ابوايّوب
21. سهل بن حُنَيف انصارى
22. عثمان بن حُنَيف انصارى
23. حُذَيفَة بن يمان
24. عبداللَّه بن عمر بن خطّاب
25. بَراء بن عازب انصارى
26. رِفاعَة بن رافع انصارى
27. سَمُرَة بن جُندَب
28. سَلَمَة بن اكوع اسلمى
29. زيد بن ثابت انصارى
30. ابوليلى انصارى
31. ابوقُدامه انصارى
32. سهل بن سعد انصارى
33. عَدىّ بن حاتِم طايى
34. ثابت بن يزيد بن وديعه
35. كعب بن عُجْره انصارى
36. ابوهيثم بن تَيِّهان انصارى
37. هاشم بن عُتبَة بن ابى‏وقّاص زُهرى
38. مقداد بن عمرو كِندى
39. عمران بن حصين خُزاعى
40. عمر بن ابى‏ سَلَمه
41. عبداللَّه بن ابى‏ عبدالاسد مخزومى
42. بُرَيدَة بن حُصَيب اَسلمى
43. جَبَلَة بن عمر انصارى
44. ابوهُرَيره دَوسى
45. فضلة بن عُبَيد اسلمى، ابوبَرزه
46. ابوسعيد خُدرى
47. جابر بن عبداللَّه انصارى
48. جرير بن عبداللَّه
49. زيد بن ارقم انصارى
50. ابورافع، غلام رسول‏ اللَّه‏ صلى الله عليه وآله
51. ابوعمرة بن عمرو بن محصن انصارى
52. انس بن مالک انصارى
53. ناجية بن عمر خُزاعى
54. ابوزينب بن عَوف انصارى
55. يَعلَى بن مُرَّه ثقفى
56. سعيد بن سعد بن عُباده انصارى
57. حُذَيفة بن اسيد غِفارى، ابوسَريحه
58. عمرو بن حَمِق خُزاعى
59. زيد بن حارثه انصارى
60. مالک بن حُوَيرِث
61. جابر بن سَمُره سوائى، ابوسليمان
62. عبداللَّه بن ثابت انصارى
63. حُبشى بن جُناده سلولى
64. ضميره اسدى
65. عُبَيد بن عازب انصارى
66. عبداللَّه بن ابى‏اَوفى اسلمى
67. زيد بن شراحيل انصارى
68. عبداللَّه بن بُسر مازنى
69. نُعمان بن عجلان انصارى
70. عبدالرحمن بن يَعمُر ديلى
71. ابوالحمراء خادم پيامبرصلى الله عليه وآله
72. ابوفضاله انصارى
73. عطيّة بن بُسر مازنى
74. عامر بن ليلى غِفارى
75. عامر بن واثله كِنانى، ابوالطُّفَيل
76. عبدالرحمن بن عبدربّه انصارى
77. حسّان بن ثابت انصارى
78. سعد بن جُناده عَوفى
79. عامر بن عُمَير نُمَيرى
80. عبداللَّه بن ياميل
81. حَبَّة بن جُوَين عُرَنى
82. عُقبَة بن عامر جُهَنى
83. ابوذُؤَيب شاعر
84. ابوشُرَيح خُزاعى
85. وهب بن عبداللَّه سوائى، ابوجُحَيفَه
86. صدى بن عجلان باهلى، ابواُمامه
87. عامر بن ليلى بن ضَمره
88. جُندَب بن سفيان بَجَلى
89. اُسامة بن زيد بن حارثه كَلبى
90. وحشى بن حرب
91. قيس بن ثابت بن شماص انصارى
92. عبدالرحمن بن مُدلِج
93. حبيب بن بديل بن ورقاء خُزاعى
94. فاطمه ‏عليها السلام بنت محمدصلى الله عليه وآله
95. عائشه بنت ابى‏ بكر
96. امّ ‏المؤمنين امّ‏ سَلَمَه
97. امّ‏ هانى بنت ابى ‏طالب
98. فاطمه بنت حمزة بن عبدالمطّلب
99. اسماء بنت عُمَيس خَثعَميّه

ابن ‏عقده در اين كتاب نام افزوده كه ۲۸ تن از ديگر صحابه از راویان حدیث غدیر هستند، ولى ذكرى از آنان و نامشان به ميان نياورده است.