فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن پنجم هجری قمری
فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن پنجم هجری قمری شامل عالمان اهل سنتی است که در طرق صحیح مختلف روایت حدیث غدیر قرار دارند. بهگفته عبدالحسین امینی در کتاب الغدیر توجه حدیث غدیر و اهتمام در حفظ، نقل و تبیین آن صرفاً به اصحاب و تابعین محدود نبوده؛ بلکه عالمان قرون بعد نیز در پاسداری و استمرار این سنت مهم دینی نهایت دقت و مراقبت را مبذول داشتهاند.[۱]
بهگفته امینی، بررسی منابع تاریخی نشان میدهد که در هر دوره، گروهی از حافظان حدیث با دقت علمی این واقعه را از پیشینیان دریافت کرده و پس از انجام تحقیقات لازم در صحت و اعتبار آن، با پذیرش و خضوع علمی به نسل بعد منتقل کردهاند. بدینسان، در هر قرن، شمار قابل توجهی از راویان و دانشمندان به عنوان شاهدان استمرار این روایت شناخته میشوند.[۲]
از نظر امینی، احاطه بر تمامی ناقلان و راویان این حدیث، بستگی به میزان توانایی و تلاش پژوهشگران در شناخت استادان علم حدیث دارد و این امر به وسعت کوشش و پژوهش آنان در این حوزه مرتبط است.[۳] با این حال عبدالحسین امینی فهرستی از راویان حدیث غدیر از عالمان قرن پنجم ارائه کرده که بر اساس سالمرگ فهرست شده است:
- قاضی ابوبکر محمد بن طیب بن محمد باقلانی (درگذشت: ۴۰۳ق) متکلم مشهور، که حدیث غدیر[۴] و حدیث تهنیت را در کتاب خود التمهید روایت کرده است.[۵]
- حاکم ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد ضبی، معروف به ابن البیِّع و حاکم نیشابوری (درگذشت: ۴۰۵ق)، صاحب مستدرک علی الصحیحین، که حدیث غدیر را در این کتاب بهطرق مختلف، که صحت اکثر آنها را تصریح کرده، روایت کرده است. نیز روایاتی از او درباره حدیث مناشده رحبه از زبان زید بن یثیع و احتجاج روز جمل نقل شده است.[۶]
- ابوالحسن احمد بن محمد بن موسی بن قاسم بن صلت مجبر بغدادی (درگذشت: ۴۰۵ق) که روایتی از او درباره حدیث مناشده مردی عراقی بر جابر بن عبدالله انصاری بهاسناد صحیح نقل شده است.[۷]
- حافظ ابوسعد عبدالملک بن ابیعثمان نیشابوری، مشهور به خرگوشی (درگذشت: ۴۰۷ق) که حدیث تهنیت از او به دو طریق نقل شده است.[۸]
- حافظ ابوبکر احمد بن عبدالرحمن بن احمد فارسی شیرازی (درگذشت: ۴۰۷ یا ۴۱۱ق) که احادیثی از ابنعباس درباره آیاتی از قرآن که درباره امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده، از جمله آیه تبلیغ، نقل شده است.[۹]
- حافظ ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه اصفهانی (درگذشت: ۴۱۰ق) که علاوه بر حدیث غدیر، روایاتی از او در داستان رکبان و در مورد نزول آیه اکمال و رخداد تهنیت نقل شده است.[۱۰]
- حافظ ابیالفتح محمد بن احمد بن محمد بن ابیالفوارس سهل (درگذشت: ۴۱۲ق) که روایتی از او درباره حدیث تهنیت نقل شده است.[۱۱]
- ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب، ملقب به ابن مسکویه رازی (درگذشت: ۴۲۱ق). او حدیث غدیر را در کتاب خود ندیم الفرید در احتجاج مأمون، خلیفه عباسی، بر فقهاء به حدیث غدیر آورده است.[۱۲]
- قاضی ابوالحسن احمد بن حسین بن احمد، معروف به ابن سماک بغدادی (درگذشت: ۴۲۴) که حدیث نزول آیه اکمال را درباره امیرالمؤمنین علیه السلام روایت نموده است.[۱۳]
- ابواسحق احمد بن محمد بن ابراهیم ثعلبی نیشابوری (درگذشت: ۴۲۷ یا ۴۳۷ق).[۱۴] او در تفسیر خود الکشف و البیان حدیث نزول آیه تبلیغ[۱۵] و حدیث نزول آیات ۱ تا ۳ سوره معارج[۱۶] درباره واقعه غدیر را با بررسی در اسناد آن روایت کرده است.
- ابومحمد عبدالله بن علی بن محمد بن بشران (درگذشت: ۴۲۹ق) که حدیث او درباره رخداد تهنیت و روزه غدیر، بهاسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، نقل شده است.[۱۷]
- ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل ثعالبی نیشابوری (درگذشت: ۴۲۹ق).[۱۸] ثعالبی حدیث غدیر را در کتاب ثمار القلوب خود نقل کرده و مطالبی درباره عید غدیر آورده است.[۱۹]
- حافظ ابونُعیم احمد بن عبدالله اصفهانی (درگذشت: ۴۳۰ق). به غیر از حدیث غدیر، احادیثی از او درباره رخداد مناشده، احتجاج عمر بن عبدالعزیز با حدیث غدیر، نزول آیه تبلیغ و آیه اکمال درباره امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده که بسیاری از اسناد آنها صحیح و رجال آن ثقه هستند.[۲۰]
- ابوعلی حسن بن علی بن محمد تمیمی واعظ معروف به ابن المُذِّهب (درگذشت: ۴۴۴ق) که روایتی از او در مورد مناشده رحبه از زبان عبدالرحمن بن ابیلیلی نقل شده است.[۲۱]
- حافظ ابوسعید اسماعیل بن علی بن حسین رازی معروف به ابن سَمّان (درگذشت: ۴۴۵ق).[۲۲]
- حافظ ابوبکر احمد بن حسین بن علی بیهقی (درگذشت: ۴۵۸ق). علاوه بر حدیث غدیر، روایت روزه غدیر، بهاسناد صحیح و رجال ثقه، از او نقل شده است.[۲۳]
- حافظ ابوعمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر نمری قرطبی (درگذشت: ۴۶۳ق).[۲۴]
- حافظ ابوبکر احمد بن علی بن ثابت خطیب بغدادی (درگذشت: ۴۶۳) که، علاوه بر حدیث غدیر، حدیث روزه غدیر هم از او نقل شده است.[۲۵]
- ابوالحسن بن احمد بن محمد بن علی بن مَتُّوْیَه واحدی نیشابوری (درگذشت: ۴۶۸ق). او علاوه بر حدیث غدیر، در آثارش احادیثی درباره نزول آیه تبلیغ درباره امیرالمؤمنین علیه السلام در رخداد غدیر نقل کرده است.[۲۶]
- حافظ ابوسعید مسعود بن ناصر بن عبدالله بن احمد سجزی سجستانی (درگذشت: ۴۷۷ق) که از مؤلفان درباره غدیر بهشمار رفته است.[۲۷]
- ابوالحسن علی بن محمد جُلّابی شافعی، معروف به ابن مغازلی (درگذشت: ۴۸۳ق).[۲۸]
- قاضی ابوالحسن علی بن حسن بن حسین خِلَعی (درگذشت: ۴۹۲ق). او در کتاب خود خلعیات حدیث مناشده رحبه را از زبان زید بن یثیع نقل کرده است.[۲۹]
- حافظ ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله بن احمد بن محمد بن احمد بن محمد بن حَسَکان نیشابوری حنفی، معروف به ابن الحذاء (درگذشت: ۴۹۰ق). او علاوه بر تألیف کتابی منفرد درباره حدیث غدیر، دو حدیث در مورد آیه اکمال و آیات ۱ تا ۳ سوره معارج در واقعه غدیر نقل کرده است.[۳۰]
- ابومحمد احمد بن محمد بن علی عاصمی (درگذشت: قرن پنجم قمری)[۳۱] صاحب کتاب زین الفتی فی شرح سورة هل اتی که در این کتاب حدیث غدیر را بهطرق مختلف با بررسی اسناد آن روایت کرده است.[۳۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ التمهید، ص۱۶۹؛ التمهید، ص۱۷۰؛ التمهید، ص۱۷۱؛ التمهید، ص۱۷۲؛ التمهید، ص۲۰۹.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۵–۲۳۶.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۸.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۸.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۸.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۸–۲۳۹.
- ↑ الکشف و البیان، ج۴، ص۹۲.
- ↑ الکشف و البیان، ج۱۰، ص۳۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۹.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۹–۲۴۰.
- ↑ ثمار القلوب، ص۶۳۶–۶۳۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۰–۲۴۱.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۱–۲۴۲.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۲.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۲–۲۴۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۴.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۴–۲۴۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۵–۲۴۶.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید: العسل المصفی من تهذیب زین الفتی، ج۲، ص۲۵۲.
منابع
- التمهید فی الرد علی الملحدة المعطلة و الرافضة و الخوارج و المعتزلة؛ محمد بن طیب باقلانی، تحقیق: محمد هادی ابو ریده و محمود محمد خضیری، بیجا: دار الفکر العربی، بیتا.
- ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب؛ عبدالملک بن محمد ثعالبی، قاهره: دار المعارف، بیتا.
- العسل المصفی من تهذیب زین الفتی فی شرح سورة هل أتی؛ احمد بن محمد عاصمی، محمدباقر محمودی، قم: مجمع إحیای فرهنگ اسلامی، ۱۴۱۸ق.
- الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب؛ عبدالحسین امینی، قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، ۱۴۱۶ق.
- الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی؛ احمد بن محمد ثعلبی، تحقیق: علی عاشور، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق.