فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن چهارم هجری قمری
فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن چهارم هجری قمری شامل عالمان اهل سنتی است که در طرق صحیح مختلف روایت حدیث غدیر قرار دارند. بهگفته عبدالحسین امینی در کتاب الغدیر توجه حدیث غدیر و اهتمام در حفظ، نقل و تبیین آن صرفاً به اصحاب و تابعین محدود نبوده؛ بلکه عالمان قرون بعد نیز در پاسداری و استمرار این سنت مهم دینی نهایت دقت و مراقبت را مبذول داشتهاند.[۱]
بهگفته امینی، بررسی منابع تاریخی نشان میدهد که در هر دوره، گروهی از حافظان حدیث با دقت علمی این واقعه را از پیشینیان دریافت کرده و پس از انجام تحقیقات لازم در صحت و اعتبار آن، با پذیرش و خضوع علمی به نسل بعد منتقل کردهاند. بدینسان، در هر قرن، شمار قابل توجهی از راویان و دانشمندان به عنوان شاهدان استمرار این روایت شناخته میشوند.[۲]
از نظر امینی، احاطه بر تمامی ناقلان و راویان این حدیث، بستگی به میزان توانایی و تلاش پژوهشگران در شناخت استادان علم حدیث دارد و این امر به وسعت کوشش و پژوهش آنان در این حوزه مرتبط است.[۳] با این حال عبدالحسین امینی فهرستی از راویان حدیث غدیر از عالمان قرن چهارم ارائه کرده که بر اساس سالمرگ فهرست شده است:
- حافظ ابوالعباس عبدالله بن صقر بن نصر سُکَّری بغدادی (درگذشت: ۳۰۲ق).[۴]
- حافظ ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی (درگذشت: ۳۰۳ق). نسائی حدیث غدیر را در دو کتاب سنن و در خصائص بهطرق بسیار روایت کرده که اغلب آنها صحیح و رجال آنها ثقه هستند.[۵]
- حافظ ابوالعباس حسن بن سفیان بن عامر شیبانی نسوی بالوزی (درگذشت: ۳۰۳ق) صاحب مسند کبیر، که روایاتش در داستان مناشده امیرالمومنین علیه السلام در روز جمل و در مراسم تهنیت، بهاسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، نقل شده است.[۶]
- حافظ ابویعلی احمد بن علی موصلی (درگذشت: ۳۰۷ق) صاحب مسند کبیر، که روایاتی از او درباره حدیث مناشده رحبه و مناشده جوانی بر ابوهریره، بهاسناد صحیح که رجال آن ثقه هستند، همچنین در حدیث تهنیت بهاسناد صحیح، نقل شده است.[۷]
- حافظ ابوجعفر محمد بن جریر طبری (درگذشت: ۳۱۰ق) صاحب تفسیر و تاریخ مشهور که علاوه بر نقل حدیث در آثارش کتابی جداگانه در موضوع غدیر تالیف کرده است.[۸]
- ابوجعفر احمد بن محمد ضبعی احول (درگذشت: ۳۱۱ق) که حدیثی از او درباره رخداد مناشده رحبه نقل شده است.[۹]
- حافظ ابوقریش محمد بن جمعة بن خلف قهستانی (درگذشت: ۳۱۳ق)، صاحب مسند کبیر، که روایتی از او در موضوع تهنیت، بهاسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، نقل شده است.[۱۰]
- حافظ ابوالقاسم عبدالله بن محمد بغوی (درگذشت: ۳۱۷ق).[۱۱]
- ابوبشر محمد بن احمد دولابی (درگذشت: ۳۲۰ق).[۱۲]
- ابوجعفر احمد بن عبدالله بن احمد بزاز، معروف به ابن النَیّری (درگذشت: ۳۲۰ق) که احادیثی از او در موضوع نزول آیه اکمال در غدیر و در داستان تهنیت نقل شده که اسناد آن صحیح و رجال آن همگی ثقه هستند.[۱۳]
- حافظ ابوجعفر احمد بن محمد ازدی طحاوی حنفی مصری (درگذشت: ۳۲۰ق).[۱۴]
- ابواسحق ابراهیم بن عبدالصمد بن موسی هاشمی (درگذشت: ۳۲۵ق) که حدیثی بهطریق او درباره رخداد مناشده مردی عراقی بر جابر بن عبدالله انصاری درباره حدیث غدیر نقل شده است.[۱۵]
- حافظ حکیم، محمد بن علی ترمذی صوفی شافعی.[۱۶]
- عبدالرحمن بن محمد بن ادريس بن منذر تمیمى حنظلى رازى، مشهور به ابن ابیحاتم (درگذشت: ۳۲۷ق) که روایتی در مورد نزول آیه تبلیغ در شأن امیرالمؤمنین علیه السلام هم از او نقل شده است.[۱۷]
- ابوعمرو احمد بن عبدربه قرطبی (درگذشت: ۳۲۸ق).[۱۸] او در کتاب خود عقد الفرید نوشته که علی علیه السلام در سن پانزده سالگی اسلام آورد و اولین کسی است که شهادت بهوحدانیت خداوند و رسالت محمد صلی الله علیه و آله داد و پیغمبر صلی الله علیه و آله درباره او فرمود که هرکس من مولای اویم، پس علی مولای اوست.[۱۹] نیز روایتی در داستان احتجاج مأمون بر چهل تن از فقهاء باحادیثی که از جمله آن حدیث غدیر است نیز از او نقل شده است.[۲۰]
- فقیه ابوعبدالله حسین بن اسماعیل بن سعید محاملی ضبّیّ (درگذشت: ۳۳۰ق) که روایت دیگری هم از او درباره حدیث مناشده، از زبان زید بن یثیع و بهاسناد صحیح که رجال آن ثقه هستند، نقل شده است.[۲۱]
- ابونصر حبشون بن موسی بن ایوب خَلّال (درگذشت: ۳۳۱ق).[۲۲]
- حافظ ابوالعباس احمد بن عقده کوفی (درگذشت: ۳۳۳ق) که از جمله مؤلفان درباره غدیر است و رخداد غدیرخم را بهطرق بسیار روایت کرده است.[۲۳]
- ابوعبدالله محمد بن علی بن خلف عطار کوفی بغدادی (درگذشت: قرن چهارم قمری).[۲۴]
- حافظ ابوسعید هیثم بن کلیب چاچی (درگذشت: ۳۳۵ق).[۲۵]
- حافظ ابوجعفر محمد بن صالح بن هانی وراق نیشابوری (درگذشت: ۳۴۰ق).[۲۶]
- حافظ ابوعبدالله محمد بن یعقوب بن یوسف شیبانی نیشابوری، معروف به ابن اخرم (درگذشت: ۳۴۴ق).[۲۷]
- حافظ ابوزکریاء یحیی بن محمد بن عبدالله عنبری البغیانی (درگذشت: ۳۴۴ق).[۲۸]
- علی بن حسین مسعودی بغدادی مصری (درگذشت: ۳۴۶ق). حدیثی از او درباره احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام با طلحه به حدیث غدیر در روز جمل نقل شده است.[۲۹]
- ابوالحسین محمد بن احمد بن تمیم خیاط قنطری حنظلی (درگذشت: ۳۴۰ق).[۳۰]
- حافظ ابومحمد جعفر بن محمد بن نصیر خواص، معروف به خلدی (درگذشت: ۳۴۷ق) که حدیثی از او درباره نزول آیه اکمال درباره امیرالمؤمنین علیه السلام، بهاسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، نقل شده است.[۳۱]
- ابوجعفر محمد بن علی شیبانی کوفی (درگذشت: ۳۵۱ق) از مؤلفان درباره غدیر که در منابع دیگر هم حدیث غدیر از او نقل شده است.[۳۲]
- حافظ ابومحمد دعلج بن احمد بن دعلج بن عبدالرحمن سجستانی معدِّل (درگذشت: ۳۵۱ق).[۳۳]
- ابوبکر محمد بن حسن بن محمد نقاش موصلی بغدادی (درگذشت: ۳۵۱ق) که حدیثی از او درباره نزول آیات ۱ تا ۳ سوره معارج پیرامون غدیر نقل شده است.[۳۴]
- حافظ محمد بن عبدالله شافعی بزاز بغدادی (درگذشت: ۳۵۴ق). حدیثی از او درباره رخداد مناشده رحبه از زبان زید بن ارقم بهاسناد نقل شده است.[۳۵]
- حافظ ابوحاتم محمد بن حِبّان بن احمد تمیمی بستی (درگذشت: ۳۵۴ق).[۳۶] حافظ محبالدین طبری در کتاب ریاض النضره خود حدیث مناشده در رحبه را از او نقل کرده است.[۳۷]
- حافظ ابوالقاسم سلیمان بن احمد بن ایوب لخمی طبرانی (درگذشت: ۳۶۰ق). او حدیث غدیر را بهطرق بسیار روایت نموده که اغلب آنها صحیح و رجال اسنادش ثقه هستند. همچنین، روایت او درباره رخداد مناشده از زبان زید بن یثیع، بهاسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، نقل شده است.[۳۸]
- ابوبکر احمد بن جعفر بن محمد بن مسلم بن راشد ختلی بغدادی حنبلی (درگذشت: ۳۶۵ق).[۳۹]
- ابوبکر احمد بن جعفر بن حمدان بن مالک قطیعی (درگذشت: ۳۶۷ق) که حدیث مناشده در رحبه هم بهطریق او از عبدالرحمن بن ابیلیلی و ابی طفیل، بهاسناد صحیح و رجالی که همگی ثقه هستند، نقل شده است.[۴۰]
- ابویعلی زبیر بن عبدالله بن موسی بن یوسف بغدادی تَوَّزی (درگذشت: ۳۷۰ق) که حدیثی از او درباره رخداد تهنیت در غدیر نقل شده است.[۴۱]
- ابویعلی (ابوبکر) محمد بن احمد بن بالویه نیشابوری معدِّل (درگذشت: ۳۷۴ق).[۴۲]
- حافظ علی بن عمر بن احمد دارَقُطنی (درگذشت: ۳۸۵ق). احادیثی از او در موضوع روزه روز غدیر و مناشده رحبه، بهاسناد صحیح و با رجال ثقه، نقل شده است.[۴۳]
- حافظ ابومحمد حسن بن ابراهیم بن حسین مصری، مشهور به ابن زولاق (درگذشت: ۳۸۷ق).[۴۴] بهگفته تقیالدین مقریزی (درگذشت: ۸۴۵)، ابن زولاق در تاریخ خود حدیث غدیر را روایت کرده است.[۴۵]
- حافظ ابوعبدالله عبیدالله بن محمد عُکبری بطی حنبلی، مشهور بن ابن بطه (درگذشت: ۳۸۷ق). او حدیث تهنیت را از زبان براء بن عازب با ذکر سند روایت کرده است.[۴۶]
- حافظ ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس، مشهور به مخلّص الذهبی (درگذشت: ۳۸۸ق).[۴۷] محب الدین طبری در ریاض النضر حدیث غدیر را از حبشی بن جناده روایت کرده و گفته : این روایت را مخلص الذهبی با بررسی و ذکر اسناد ذکر کرده است.[۴۸]
- حافظ احمد بن سهل فقیه بخاری (درگذشت: قرن چهارم قمری).[۴۹]
- عباس بن علی بن عباس نسائی (درگذشت: قرن چهارم قمری).[۵۰]
- ابوعمرو یحیی بن محمد اخباری بغدادی (درگذشت: قرن چهارم قمری) که حدیث مناشده رحبه از او نقل شده است.[۵۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۱.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۱.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۲.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۲.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۲-۲۲۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۳-۲۲۴.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۴.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۴.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۴-۲۲۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۵-۲۲۶.
- ↑ العقد الفرید، ج۵، ص۳۵۷.
- ↑ العقد الفرید، ج۵، ص۳۴۹-۳۵۹.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۶-۲۲۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۸.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۸.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۸-۲۲۹.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۰-۲۳۱.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ ریاض النضرة، ج۳، ص۱۲۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۱-۲۳۲.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۲-۲۳۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۳-۲۳۴.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۴.
- ↑ المواعظ و الإعتبار فی ذكر الخطط و الآثار، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۴.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۴.
- ↑ الریاض النضرة، ج۳، ص۱۲۷.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۵.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۲۳۵.
منابع
- الریاض النضرة فی مناقب العشرة؛ محبالدین احمد بن عبدالله طبری، بیروت: دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۴ق.
- العقد الفرید؛ احمد بن محمد بن عبدربه اندلسی، تحقیق: مفید محمد قمیحهو عبدالمجید ترحینی، بیروت: دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۷ق.
- الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب؛ عبدالحسین امینی، قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، ۱۴۱۶ق.
- المواعظ و الإعتبار فی ذكر الخطط و الآثار؛ احمد بن علی مقریزی، تحقیق: سید ایمن فؤاد، لندن: مؤسسة الفرقان للتراث الإسلامي، ۱۴۲۴ق.