فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن دوم هجری قمری

فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن دوم هجری قمری شامل عالمان اهل سنتی است که در طرق صحیح مختلف روایت حدیث غدیر قرار دارند. به‌گفته عبدالحسین امینی در کتاب الغدیر توجه حدیث غدیر و اهتمام در حفظ، نقل و تبیین آن صرفاً به اصحاب و تابعین محدود نبوده؛ بلکه عالمان قرون بعد نیز در پاسداری و استمرار این سنت مهم دینی نهایت دقت و مراقبت را مبذول داشته‌اند.

به‌گفته امینی، بررسی منابع تاریخی نشان می‌دهد که در هر دوره، گروهی از حافظان حدیث با دقت علمی این واقعه را از پیشینیان دریافت کرده و پس از انجام تحقیقات لازم در صحت و اعتبار آن، با پذیرش و خضوع علمی به نسل بعد منتقل کرده‌اند. بدین‌سان، در هر قرن، شمار قابل توجهی از راویان و دانشمندان به عنوان شاهدان استمرار این روایت شناخته می‌شوند.

از نظر امینی، احاطه بر تمامی ناقلان و راویان این حدیث، بستگی به میزان توانایی و تلاش پژوهشگران در شناخت استادان علم حدیث دارد و این امر به وسعت کوشش و پژوهش آنان در این حوزه مرتبط است. با این حال عبدالحسین امینی فهرستی از راویان حدیث غدیر از عالمان قرن دوم ارائه کرده که بر اساس سالمرگ فهرست شده است:

1. ابومحمد عمرو بن دینار جمحی مکی (درگذشت: ۱۱۵ یا ۱۱۶ق).
2. ابوبکر محمد بن مسلم بن عبیدالله قرشی زهری (درگذشت: ۱۲۴ق).
3. ابومحمد عبدالرحمن بن قاسم بن محمد بن ابی‌بکر تیمی مدنی (درگذشت: ۱۲۶ق). او مناشده جوانی را با ابوهریره درباره حدیث غدیر را روایت کرده است.
4. بکر بن سواده بن ثمامه بصری (درگذشت: ۱۲۸ق).
5. عبدالله بن ابی‌نجیح یسار ثقفی مشهور به ابویسار مکی (درگذشت: ۱۳۱ق).
6. حافظ مغیرة بن مقسم ابوهشام ضبی کوفی (درگذشت: ۱۳۳ق).
7. ابوعبدالرحیم خالد بن زید جمحی مصری (درگذشت: ۱۳۹ق). از او روایتی دربارهٔ مناشده رحبه به حدیث غدیر نقل شده است.
8. حسن بن حکم نخعی کوفی (درگذشت: بعد از ۱۴۰ق).
9. ابوعبدالله ادریس بن یزید اودی کوفی (درگذشت: قرن دوم قمری). روایت مناشده جوان با ابوهریره از او به طریقی صحیح نقل شده است.
10. یحیی بن سعید بن حیان تیمی کوفی مدنی (درگذشت: ۱۴۵ق).
11. حافظ عبدالملک بن ابی‌سلیمان عرزمی کوفی (درگذشت: ۱۴۵ق). از طریق او نیز مناشده به حدیث غدیر نقل شده است.
12. عوف بن ابی‌جمیله عبدی هجری بصری (درگذشت: ۱۴۶ق).
13. عبدالله بن عمر بن حفص بن عاصم بن عمر بن خطاب عدوی عمری مدنی (درگذشت: ۱۴۷ق).
14. نعیم بن حکیم مدائنی (درگذشت: ۱۴۸ق).
15. طلحة بن یحیی بن طلحة بن عبیدالله تیمی کوفی (درگذشت: ۱۴۸ق).
16. ابومحمد کثیر بن زید اسلمی (درگذشت: پس از ۱۵۰ق).
17. حافظ محمد بن اسحاق مدنی نویسنده سیره مشهور به سیره ابن‌اسحاق (درگذشت: ۱۵۱ یا ۱۵۲ق).
18. حافظ ابوعروه معمر بن راشد ازدی بصری (درگذشت: ۱۵۳ق).
19. حافظ مسعر بن کدام ابن ظهیر هلالی رواسی کوفی (درگذشت: ۱۵۳ یا ۱۵۴ق). از او نیز روایت مناشده رحبه نقل شده است.
20. ابوعیسی حکم بن ابان عدنی (درگذشت: ۱۵۴ق).
21. عبدالله بن شوذب بلخی بصری (درگذشت: ۱۵۷ق) که حدیث روزه غدیر را به طریق صحیح، با رجال که همگی ثقه هستند، روایت کرده است.
22. ابومحمد موسی بن یعقوب زمعی مدنی (درگذشت: حدود ۱۵۸ق)
23. حافظ ابوبسطام شعبة بن حجاج واسطی (درگذشت: ۱۶۰ق) که حدیثی از او در داستان مناشده نقل شده است.
24. حافظ ابوالعلاء کامل بن علاء تمیمی کوفی (درگذشت: حدود ۱۶۰ق).
25. ابوعبدالرحمن فضیل بن مرزوق اغر رقاشی رواسی کوفی (درگذشت: حدود ۱۶۰ق) حدیث او درباره مناشده با اسناد صحیح که رجال آن ثقه هستند هم در منابع نقل شده است.
26. حافظ ابوعبدالله سفیان بن سعید ثوری کوفی (درگذشت: ۱۶۱ق). زاهد مشهور که، به‌نقل از خطیب بغدادی در تاریخ بغداد حدیث غدیر را از انس بن مالک نقل کرده است.
27. حافظ ابویوسف إسرائیل بن یونس بن ابواسحاق سبیعی (درگذشت: ۱۶۲ق) که حدیث مناشده نیز از او نقل شده است.
28. جعفر بن زیاد کوفی احمر (درگذشت:۱۶۵ یا ۱۶۷ق) که حدیث مناشده رحبه از او نقل شده است.
29. ابوفروه مسلم بن سالم هندی کوفی (درگذشت: اواسط قرن دوم قمری). از او نیز حدیثی درباره مناشده رحبه به‌طریق صحیح و رجال موثق نقل شده است.
30. حافظ ابومحمد قیس بن ربیع اسدی کوفی (درگذشت: ۱۶۵ق) که حدیثی از او درباره نزول آیه اکمال دین در مورد امیرالمؤمنین علیه السلام در روز غدیر نقل شده است.
31. حافظ ابوسلمه حماد بن سلمه بصری (درگذشت: ۱۶۷ق). حدیث غدیر به‌طریق او، که منتهی به براء بن عازب می‌شود، صحیح و رجال آن موثق است. حدیث او در موضوع تهنیت در غدیر با اسناد صحیح و رجال موثق نقل شده است.
32. حافظ ابوعبدالرحمن عبدالله بن لهیعه مصری (درگذشت: ۱۷۴ق). طریق او در حدیث غدیر، که منتهی به جابر بن عبدالله انصاری می‌شود صحیح و رجال آن موثق است.
33. حافظ ابوعوانه وضاح بن عبدالله یشکری واسطی بزاز (درگذشت: ۱۷۵ق). طرق او به حدیث غدیر با اسناد صحیح آمده است.
34. قاضی ابوعبدالله شریک بن عبدالله نخعی کوفی (درگذشت:۱۷۷ق) که علاوه بر حدیث داستان مناشده رحبه و داستان مناشده جوانی با ابوهریره به‌طریق صحیح از او نقل شده است.
35. حافظ عبدالله (عبیدالله) بن عبید الرحمن (عبدالرحمن) کوفی (درگذشت: ۱۸۲ق).
36. ابوالروح نوح بن قیس حُدانی بصری (درگذشت: ۱۸۳ق).
37. ابوطالب مطلب بن زیاد بن ابی‌زهیر کوفی (درگذشت: ۱۸۵ق) که از او داستان مناشده مردی عراقی بر جابر بن عبدالله انصاری به‌طریق صحیح و رجال موثق مقل شده است.
38. قاضی ابوهاشم حسان بن ابراهیم عنزی (درگذشت: ۱۸۶ق) حدیث غدیر از او به‌طریقی که تمام رجال آن ثقه هستند نقل شده است.
39. حافظ ابوعبدالله جریر بن عبدالحمید ضبی کوفی رازی (درگذشت: ۱۸۸ق). حدیث غدیر از او به‌طریق به‌اسناد صحیح و رجالی که همگی ثقه هستند نقل شده است.
40. ابوعبدالله فضل بن موسی مروزی سینانی (درگذشت: ۱۹۲ق). حدیثی از او به‌طرق صحیح و رجال موثق در داستان مناشده رحبه نیز نقل شده است.
41. حافظ ابوعبدالله محمد بن جعفر مدنی بصری غُنْدُر (درگذشت: ۱۹۳ق). علاوه بر حدیث غدیر، روایت از او در داستان مناشده رحبه با اسناد صحیح و رجال ثقه نقل شده است.
42. حافظ ابوبشر اسماعیل بن عُلَیّه بن ابراهیم اسدی (درگذشت: ۱۹۳ق) که حدیثی از او در داستان تهنیت در روز غدیر هم نقل شده است.
43. حافظ ابوعمرو محمد بن ابراهیم بن ابی‌عدی سلمی بصری (درگذشت: ۱۹۴ق).
44. حافظ ابومعاویه محمد بن خازم تمیمی ضریر (درگذشت: ۱۹۵ق).
45. حافظ ابوعبدالرحمن محمد بن فضیل کوفی (درگذشت: ۱۹۵ق) حدیث رکبان از او به‌طریق صحیح و با رجال موثق نقل شده است.
46. حافظ ابوسفیان وکیع به جراح رواسی کوفی (درگذشت: ۱۹۶ یا ۱۹۷ق) که احمد بن حنبل در کتاب مناقب خود حدیث غدیر را با دقت در اسناد آن از او نقل کرده است.
47. ابومحمد سفیان بن عیینه هلالی کوفی (درگذشت: ۱۹۸ق). علاوه بر حدیث غدیر، حدیثی از او درباره نزول آیات ۱ تا ۳ سوره معارج پیرامون داستان غدیر نقل شده است.
48. حافظ ابوهشام عبدالله بن نمیر همدانی خارفی (درگذشت: ۱۹۹ق) که حدیث مناشده در رحبه هم به‌روایت او نقل شده است.
49. حافظ حَنَش بن حارث بن لقیط نخعی کوفی (درگذشت: قرن دوم قمری) که حدیث رکبان از او به‌طریق صحیح و با رجال ثقه نقل شده است.
50. شیخ الاشج ابوسعید علاء بن سالم عطار کوفی (درگذشت: قرن دوم قمری).
51. ابوالجهم ارزق بن علی بن مسلم حنفی کوفی (درگذشت: قرن دوم قمری).
52. هانی بن ایوب حنفی کوفی (درگذشت: قرن دوم قمری). نسائی حدیث او را در داستان مناشده با دقت در سند روایت کرده است.
53. ابوحمزه سعد بن عبیده سلمی کوفی (درگذشت: قرن دوم هجری).
54. ابوعیسی موسی بن مسلم حزامی شیبانی کوفی طحان، معروف به موسی صغیر (درگذشت: قرن دوم هجری).
55. یعقوب بن جعفر بن ابی‌کثیر انصاری مدنی (درگذشت: قرن دوم هجری).
56. ابوعبدالله (ابوعلی) عثمان بن سعد بن مره قرشی کوفی مکفوف (درگذشت: قرن دوم هجری).

جستارهای وابسته

• فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن چهاردهم هجری قمری
• فهرست راویان حدیث غدیر از عالمان قرن سوم هجری قمری

پانویس

منابع

• تاریخ بغداد أو مدینة السلام؛ احمد بن علی خطیب بغدادی، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
• خصائص أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب رضی الله عنه، احمد بن علی نسائی، تحقیق: دانی بن منیر آل زهوی، بیروت: المکتبة العصریة، ۱۴۲۴ق.
• الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب؛ عبدالحسین امینی، قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، ۱۴۱۶ق.